سال ۲۰۱۴ نبض اقتصاد کجا می‌زد؟

۲۱ ژانویه: قمار با پول سایبری

در این روز برای اولین بار دو کازینو در لاس وگاس اعلام کردند که از مشتریان بیت‌کوین هم قبول می‌کنند و به این ترتیب قماربازان می‌توانستند بدون نگرانی از تمام شدن پول نقد بازی کنند.

بیت‌کوین را می‌توان نوعی پول دیجیتال آنلاین دانست که بانک مرکزی ندارد و معامله و رد و بدل آن روی شبکه انجام می‌شود، هرچند تاکنون عمده کشورها آن را به عنوان “پول” یا ارز به رسمیت نمی‌شناسند.

این نوآوری مالی دیجیتال ظرف مدتی کوتاه با استقبالی چشمگیر روبرو شده، به طوری که ارزش آن در کمتر از چند سال صدها برابر شده است.

 

در سال ۲۰۱۴ بیت‌کوین چنان جدی شد که برای نخستین بار در اروپا پلیس در فرانسه به چند نفر که بیت‌کوین مبادله می‌کردند و وام می‌دادند حمله و ۳۸۸ بیت‌کوین (معادل نزدیک به ۲۷۳ هزار دلار) را ضبطکرد.

به نظر می‌رسد رایج شدن بیت‌کوین و پدیده‌های نوینی مثل آن روندی است که به مرور اقتصاد را، دست کم برای کسانی که پول دارند، دگرگون می‌کند.

۸ فوریه: مکدونالد در ویتنام

هوشی مین رهبر انقلابی ویتنام بود. پس از اینکه ویت کنگ‌ها و نیروهای ویتنام شمالی با شکست نیروهای آمریکایی و وفادار به آمریکا سایگون را تسخیر کردند، ویتنام متحد تشکیل شد و نام سایگون به احترام رهبر کمونیست به هوشی مین تغییر پیدا کرد.

اگر چه نام رسمی سایگون اکنون هوشی مین و نام رسمی کشور جمهوری سوسیالیستی ویتنام است، در ۸ فوریه اولین شعبه رستوران‌های زنجیره‌ای مکدونالد در ویتنام افتتاح شد.

البته پیش از مکدونالد پای برخی مارک‌های غربی دیگر به ویتنام باز شده بود.

 

مکدونالد در بیش از ۱۰۰ کشور شعبه دارد و برای بسیاری مثل یک سمبل سرمایه‌داری آمریکایی است. اما داماد نخست‌وزیر ویتنام سوسیالیست اولین شعبه آن را در کشور به راه انداخت.

تلاش کمپانی‌های عظیم برای یافتن بازارها و منابع جدید و تبعات آن، از روندهایی است که اقتصاد جهان را در سال ۲۰۱۴ شکل داده و در سال پیش رو شکل خواهد داد.

۲۰ مارس: توافق اروپا برای نظارت بر بانک‌ها

 

به دنبال بحران سال ۲۰۰۸، که بانک‌ها و موسسه‌های مالی عامل آن بودند، این خواسته به طور فزاینده مطرح شد که نظارت بر فعالیت‌های بانکی و مالی بالا برود.

با بروز بحران از مردم عادی و معترضان خیابانی گرفته تا اقتصاددانان و سیاست‌مداران مطرح، بسیاری به این ایده غالب که بازار باید مطلقا آزاد باشد شک کردند.

آزاد بودن غول‌های بانکی و مالی در پرداخت هرچه بیشتر وام، سفته‌بازی و نظایر آن بحرانی پدید آورد که مقابله با آن در بسیاری از کشورها تنها با کمک‌های هنگفت دولت‌ها به بانک‌های در معرض ورشکستگی ممکن بود.

سایه بحران در بسیاری از کشورهای اروپایی سنگین‌تر بوده و سیاست‌های ریاضتی نارضایتی بسیاری را برانگیخته است.

در ۲۰ مارس رهبران اقتصادی اتحادیه اروپا پس از مذاکراتی طولانی بر سر یک سیستم مشترک نظارت و ساماندهی جدید بانکی توافق کردند. مطابق این توافق صندوق مشترکی ۵۵ میلیارد یورویی برای کمک به بانک‌ها و سیستم واحدی برای نظارت و بازسازی بانک‌های در معرض خطر تشکیل شد.

آوریل: سرمایه‌ در قرن ۲۱

در آوریل ۲۰۱۴ ترجمه انگلیسی کتابی منتشر شد که بحث درباره آن تا ماه‌ها از موضوعات اصلی مجلات اقتصادی بود: سرمایه در قرن بیست و یکم.

کتابی که نامش یادآور اثر کلاسیک کارل مارکس، سرمایه بود و با تکیه به انبوهی از آمار و اطلاعات گردآوری‌شده به روند نابرابری ثروت می‌پردازد.

توماس پیکتی، اقتصاددان فرانسوی، در این کتاب هشدار می‌دهد که روند پولدارتر شدن پولدارها و فقیرتر شدن فقیرها به چنان مرحله‌ای رسیده است که “در مسیر بازگشت به ‘سرمایه‌داری موروثی’ قرار داریم که در آن گلوگاه‌های اقتصاد نه توسط افراد توانا، که از سوی سلسله‌های خانوادگی کنترل می‌شود.”

 

کار توماس پیکتی به شکلی که برای یک کتاب خشک اقتصادی کم‌سابقه بود، به کتابی پرفروش تبدیل شد. برخی از اقتصاددانان راستگرا کار او را ایدئولوژیک دانستند و برخی در محافل چپ او را ستودند. هرچند اقتصاددانان رادیکالتر پیشنهادهای او را رد کردند.

صرف نظر از اینها توجهی که به کتاب او شد گویای توجه به یک روند عمده اقتصادی سال‌های اخیر بود: رشد نابرابری اقتصادی.

۲۶ مه: پیوند غول‌های دارویی جوش نخورد

در این روز شرکت دارویی آمریکایی فایزر اعلام کرد که پیشنهاد خود برای خرید رقیب بریتانیایی، یعنی آسترازنیکا را پس می‌گیرد. پیشنهاد فایزر برای این معامله بزرگ بیش از صد میلیارد دلار بود.

اهمیت این معامله آن قدر بالا بود که دولت و پارلمان بریتانیا نیز وارد عمل شدند و روسای دو شرکت برای ارائه توضیحاتی در این باره در جلساتی حاضر شدند.

برخی در بریتانیا نگران بودند که فایزر پس از تصاحب آسترازنیکا بسیاری را بیکار کند. همجنین این نگرانی مطرح می‌شد که تحقیقات دارویی بریتانیا ممکن بود با تاخیر و مشکل مواجه شود.

 

سرانجام هیات مدیره آسترازنیکا اعلام کرد با قیمت پیشنهادی موافق نیست و فایزر هم پیشنهادش را پس گرفت.

۱۱ ژوئن: فرار بزرگ مالیاتی

اعلام شد که کمیسیون اروپایی رسما درباره امور مالیاتی اپل، استارباکس و فیات تحقیق خواهد کرد. تمرکز تحقیق روی امور مالیاتی این شرکت‌ها در ایرلند، هلند و لوکزامبورگ بود.

یکی از روش‌های شرکت‌های چندملیتی برای دور زدن مقررات مالیاتی به شکل قانونی این است که بخشی از شرکت در یک کشور با بخش دیگری از شرکت که در کشوری دیگر ثبت شده به طور صوری معامله می‌کند و به این ترتیب سودش پایینتر نشان داده شده و کمتر مالیات می‌دهد.

در تحقیق کمیسیون اروپایی یکی از محورها بررسی استفاده احتمالی شرکت‌ها از این شیوه بود.

 

شیوه‌های قانونی شرکت‌هایی چون اپل، گوگل، آمازون و استارباکس برای دور زدن نظام مالیاتی در سال‌های اخیر بارها مورد انتقاد قرار گرفته است.

یک ماه پیش از تحقیق کمیسیون اروپایی و در مه ۲۰۱۴ بانک سوئیس کردیت اذعان کرد که به چند شهروند آمریکایی در پنهان کردن دارایی‌هایشان برای فرار از مالیات کمک کرده. این بانک ناگزیر شد ۲.۶ میلیارد دلار جریمه بپردازد.

۳۰ ژوئیه: جریمه بزرگ برای کمک به ایران

در ۳۰ ژوئیه اعلام شد که بانک فرانسوی “ب.ان.پ پاریبا” پس از ماه‌ها مذاکره موافقت کرده است به دولت آمریکا نزدیک ۹ میلیارد دلار جریمه بپردازد.

دلیل پرداخت این جریمه هنگفت این بود که این بانک به ایران، سودان و کوبا در دور زدن تحریم‌های آمریکا کمک کرده بود.

پیشتر بانک‌های دیگری هم به طور مشابه جریمه شده بودند اما این سنگین‌ترین جریمه‌ای بود که دولت آمریکا برای نقض تحریم‌ها علیه یک موسسه وضع کرد.

 

اوت: جنگ تحریم‌ها

تحولات اوکراین از آغاز سال ۲۰۱۴ خبرساز بود. سرنگونی دولت هوادار روسیه، جنگ داخلی و جدا شدن شبه جزیره کریمه و منضم شدنش به روسیه برخی از عمده‌ترین اتفاقات بودند.

مخالفان کرملین در آمریکا و اروپا در چندین مرحله سعی کردند با اعمال تحریم‌هایی علیه صنعت انرژی و بانک‌های روسیه، این کشور را وادار به عقب‌نشینی از سیاست‌هایش در شرق اوکراین کنند.

اما ولادیمیر پوتین نه تنها سیاست‌هایش را تغییر نداد که به تلافی آمریکا و اتحادیه را تحریم کرد. اعلام شد که روسیه به مدت یک سال از این کشورها مواد غذایی، محصولات کشاورزی و مواد خام نخواهد خرید.

 

در پایان سال ۲۰۱۴ هرچند نشانه‌هایی از لرزان بودن اقتصاد روسیه دیده می‌شود، اما دولت این کشور صراحتا اعلام کرده که به خاطر تحریم‌ها از مواضعش کوتاه نمی‌آید.

۱۹ سپتامبر: علی‌بابا به نیویورک می‌رود

در سپتامبر ۲۰۱۴ سهام شرکت چینی علی‌بابا در بورس نیویورک عرضه شد. هر سهم آن ۶۸ دلار قیمت‌گذاری شده بود اما با آغاز عرضه سهام در بورس نیویورک هر سم ۹۱ دلار فروش رفت.

علی‌بابا شرکتی است که خدمات معامله اینترنتی ارائه می‌کند و ارزش سهام آن در بازار بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

 

این شرکت تنها در روز نخست عرضه سهام بیشتر از ۲۱ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد.

اکتبر: چین آمریکا را گرفت

برآوردهای صندوق بین‌المللی پول در ماه اکتبر نشان داد که تولید ناخالص داخلی چین به سطحی بالاتر از آمریکا رسیده است.

البته این مساله با احتساب قیمت‌ها بر حسب برابری قدرت خرید (ppp) پول‌های هر کشور است و اگر تولید ناخالص داخلی هر کشور بر حسب قیمت اسمی و برحسب دلار اندازه‌گیری شود آمریکا همچنان بزرگترین اقتصاد جهان است.

اقتصاد چین در دو دهه اخیر رشد خیره‌کننده‌ای داشته به طوری که حجم آن ظرف بیست سال تقریبا بیست برابر شده است.

 

البته با توجه به جمعیت بالای چین و با در نظر گرفتن درآمد سرانه برای هر چینی، این کشور هنوز آنقدرها ثروتمند نیست.

کند شدن احتمالی رشد اقتصاد چین یکی از نگرانی‌هایی است که بسیاری برای اقتصاد جهان در سال‌های پیش رو دارند.

نوامبر: طلای سیاه به خاک سیاه نشست

در نوامبر ۲۰۱۴ سال‌های طلایی طلای سیاه، با قیمت‌های بالای بشکه‌ای صد دلار، پایان گرفت و قیمت نفت در بازارهای جهانی به سرعت سقوط کرد.

این سقوط به ترتیبی بوده که قیمت نفت به پایین‌ترین سطح در پنج سال اخیر رسیده است.

یکی از دلایل عمده پایین آمدن قیمت نفت بالا رفتن تولید از طرف عربستان سعودی بوده است. کشورهای عضو اوپک در ماه نوامبر برای کاهش سطح تولید به توافق نرسیدند و به این ترتیب روند کاهش قیمت نفت ادامه یافت.

 

 

عربستان سعودی گفته حتی اگر قیمت نفت به ۲۰ دلار هم برسد حاضر نیست که تولیدش را پایین بیاورد.

برخی می‌گویند عربستان می‌‎خواهد با پایین آوردن قیمت تولید نفت شیل را غیراقتصادی کند و سهمش از بازار را از دست ندهد. برخی هم دلیل این رفتار را سیاسی می‌دانند.

کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی یکی از روندهایی است که برای اقتصاد جهان در سال‌های پیش رو پیش‌بینی می‌شود.

دسامبر: زمستان سرد برای روبل

دسامبر برای اقتصاد روسیه ماه سردی بود.

روبل، واحد پول روسیه، ظرف مدت کوتاهی سقوط کرد و در مقابل ارزهای خارجی تضعیف شد. ارزش روبل تنها ظرف یک هفته ۱۵ درصد سقوط کرد.

این پایین آمدن ارزش پول ملی با هجوم مردم به فروشگاه‌ها همراه شد. برخی شرکت‌های خارجی هم فروش محصولات و پذیرش سفارش در روسیه را متوقف کردند.

 

اقتصاد روسیه در سال‌های اخیر رشد بالایی داشته اما بخش زیادی از آن متکی به صادرات نفت و گاز بوده است. سقوط روبل همزمان با سقوط قیمت جهانی نفت بود.