آلودگی هوا مردان را نابارور می‌کند
1392/8/25
پیامدهای زیانبار آلودگی هوا برای سلامتی انسان‌ها ابعاد گستردهای دارد. نتیجه تحقیق گروهی از پزشکان چینی درباره اسپرم مردانی که هوای آلوده شهری را تنفس کرده‌اند حاکی از “بدشکل” شدن اسپرم‌ها و کاهش قدرت باروری آنهاست.
آلودگی هوای شهرهای بزرگ، به ویژه کلان شهرهای آسیایی، مدتهاست گریبانگیر ساکنان این شهرها شده است. آلودگی هوا در این شهرها هر سال با کاهش دما، سکون توده‌های هوا و روشن شدن تجهیزات گرمایشی خانه‌ها نسبت به وضعیت هشدار می‌رسد.
ساکنان ابرشهرهای مختلف چین نیز مانند تهرانی‌ها با این معضل بزرگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند. هفته جاری انتشار خبر ابتلای یک دختر هشت‌ساله چینی به سرطان ریه به دلیل تنفس هوای آلوده بازتاب گستردهای در افکار عمومی این کشور داشت.
به گزارش خبرگزاری رسمی شینگهوا، پزشک این دختر هشت ساله آلودگی هوای محل سکونت او در ایالت جیانگ‌سو را دلیل ابتلای او به سرطان ریه عنوان کرده است.
همزمان با انتشار این خبر، نتیجه تحقیق گروهی از پزشکان چینی نیز از ناباروری مردان به دلیل تنفس هوای آلوده خبر میدهد. نتیجه این تحقیق که به تازگی منتشر شده است حاکی از “بدشکل” شدن اسپرم‌ها و کاهش توانایی باروری آنهاست.
اسپرم‌های تغییر شکل یافته توانایی حرکت خود را از دست می‌دهند
کاهش توانایی حرکت اسپرم‌های “بدشکل”
تیم پزشکی دکتر “لی زنگ” و همکاران او از بیمارستان “رنجی” در شهر شانگهای، متوجه تغییر شکل اسپرم مردان به دلیل تنفس هوای آلوده شدند.
این تیم پزشکی به بررسی نمونه‌های اسپرمی پرداختند که در مدت ده سال در بزرگترین بانک اسپرم شهر میلیونی شانگهای جمع‌آوری شده بودند.
نتیجه پژوهش آنان نشان میدهد که اسپرم‌ها در ده سال گذشته و با افزایش آلودگی هوا در این شهر، رفته رفته “بلندتر” و “بدشکل تر” شده‌اند. این تغییر فرم موجب کاهش توانایی شنای آنها در مایع اسپرم و در نتیجه کاهش باروری اسپرم‌ها شده است.
نکته قابل توجه اینجاست که دو سوم اسپرم‌های بررسی شده فاقد استانداردهای تعریف شده سازمان بهداشت جهانی بودند. دکتر لی، مدیر این تیم پژوهشی، هشدار میدهد که “باروری مردان قربانی آلودگی هوا می‌شود”.
افزایش نقص عضو جنین و تولد نوزادان زودرس
نتیجه تحقیق در مورد کاهش باروری مردان با تنفس هوای آلوده در حالی منتشر می‌شود که گروه دیگری از پژوهشگران چینی در مورد تاثیر زیانبار آلودگی هوا بر شکل‌گیری جنین و تولد نوزادان زودرس هشدار داده بودند.
افزایش ریزگردها که موجب نشستن دودمه در سطح شهر می‌شود نقص جنین را افزایش میدهد
جمعه گذشته (۸نوامبر/ ۱۷ آبان) آکادمی جامعه‌شناسی چین هشدار داده بود که ریزگردهای معلق در هوا منجر به افزایش نقص عضو جنین و تولد نوزادان زودرس می‌شود.
با این حال هرچند که آلودگی هوا به یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث محافل عمومی در چین تبدیل شده اما ساکنان شهرهای آلوده برای دست‌و پنجه نرم کردن با این معضل بزرگ چاره‌‌ای پیش رو نمی‌بینند.
سال به سال آلودگی هوا در سطح کلان‌شهرها شدت گرفتهاست. از جمله شهر پکن را برخی روزها دودمه غلیظی فرا می‌گیرد که دامنه دید را گاه به حداکثر سه متر کاهش میدهد.
مقامات مسئول پکن اعلام کردند که در نظر دارند با صرف هزینه‌ا‌ی بالغ بر ۳۶ میلیارد یورو غلظت ریزگردهای این شهر را تا سال ۲۰۱۷ میلادی، یعنی سه سال دیگر، به یک چهارم کاهش دهند. این درحالی است که غلظت ریزگردهای معلق در هوای پکن در سال جاری نسبت به سال گذشته یک چهارم افزایش یافته است.
کمبود واکسن آنفلونزا ؛ چه کسانی به آن نیاز دارند
1392/8/22
واکسن آنفلونزا معمولا در عضله تزریق می‌شود اما نوعی از آن زیر جلد تزریق می‌شود
رئیس سازمان غذا و داروی ایران می‌گوید کمبود واردات واکسن آنفلونزا باعث شده فقط ۱۰ عدد واکسن به داروخانه‌های منتخب تحویل داده شود و با اینکه حدود یک میلیون و دویست هزار واکسن توزیع شده اما کمبود هنوز برطرف نشده است.
دکتر رسول دیناروند امروز (یکشنبه ۱۹ آبان) گفت این واکسن با تاخیر وارد کشور شده و توزیع آن به صورت کامل میسر نیست بنابراین مجبور هستیم دارو را تنها به داروخانه‌های منتخب ارایه دهیم:
“اگر در هفته حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار واکسن آنفولانزا وارد کشور شود با وجود ۱۰ هزار داروخانه نمی‌توان بیشتر از ۱۰ عدد در ماه بین داروخانه‌های خصوصی توزیع کرد و برای آنکه این ۱۰ عدد به دست بیماران برسد لازم است آن را در بین داروخانه‌های منتخب پخش کنیم.”
به گفته دکتر دیناروند در ۸-۷ هفته اخیر که این واکسن وارد کشور شده تغییر قیمت نداشته و افزایش قیمت آن نسبت سال گذشته به دلیل دو برابر شدن نرخ ارز بوده است.
اردیبهشت ماه امسال دکتر مصطفی قانعی معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در آن زمان خبر از تولید واکسن آنفلوآنزا در داخل ایران داد و گفت این مخصول امسال به بازار عرضه می شود و در تولید واکسن آنفلونزا دیگر وابستگی خارجی وجود نخواهد داشت.
واکسن آنفلونزا
واکسن آنفلونزا که فقط در مقابل یک گونه مصونیت میدهد. واکسن‌های فعلی در مقابل سه یا چهار گونه ایمنی ایجاد می‌کنند
آنفلونزا ویروسی است که به دستگاه تنفسی فوقانی حمله می‌کند و می‌تواند عفونت جدی تنفسی بسیار مسری ایجاد کند. هر چند این بیماری می تواند خفیف باشد و در دو سه روز بهبود پیدا کند اما معمولا شدیدتر از سرماخوردگی معمولی است و نیاز به چند روز (یک هفته) استراحت دارد.
موارد شدید این بیماری می‌تواند منجر به بستری شدن در بیمارستان یا حتی مرگ شود. سالانه ۲۵۰ تا پانصد هزار نفر در دنیا به علت آنفلونزا می‌میرند که بیشتر آنها سالمندان، مبتلایان به بیماریهای مزمن یا نقص سیستم ایمنی هستند یا کسانی که در فقر زندگی می‌کنند و سوء تغذیه دارند.
این بیماری معمولا برخلاف سرماخوردگی معمولی علائم پیش درآمد مثل آبریزش بینی و گلو درد ندارد و ناگهانی ظاهر می‌شود.
چه کسانی به واکسن آنفلونزا نیاز دارند؟
تمام افراد ۶۵ سال به بالا
کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله (در کشورهای مختلف متغیر است)
افراد که در اماکن دسته‌جمعی زندگی می‌کنند مثل خانه سالمندان یا پادگان
مبتلایان به بیماری قلبی
مبتلایان به بیماری کلیوی
مبتلایان به بیماری ریوی
مبتلایان به بیماری کبدی
مبتلایان به دیابت
کسانی که سابقه سکته مغزی دارند
کسانی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند، مثل مبتلایان به ایدز یا کسانی که شیمی درمانی می کنند.
زنان باردار
پزشکان ، پرستاران و کارکنان بهداشتی و کسانی که در مراکز نگهداری کار می‌کنند.
واکسن آنفلونزا ویروس کشته شده سه یا چهار گونه ویروس آنفلونزای نوع A و B است که هر سال در پاییز تزریق می‌شود. تزریق این واکسن برای شماری از افراد یک ضرورت است.
تزریق معمولا عضلانی است و معمولا عارضه خاصی بغیر از عوارض خفیف و موضعی ندارد.
عوارض خفیف ممکن است شامل درد ، قرمزی و تورم ناحیه تزریق ، تب ، بدن درد و سردرد باشد که خودبخود یا با درمانی مختصر برطرف می‌شوند.
از آنجا که ویروس آنفلونزا مثل سایر ویروس‌ها جهش و تغییر می‌کند، بنابراین باید هر سال واکسن جدید تولید شود.
کارشناسان سازمان بهداشت جهانی شیوع آنفلونزا را در سراسر دنیا زیر نظر دارند و با در نظر گرفتن معیارهایی، گونه هایی را که احتمال شیوع آن در پاییز و زمستان پیش رو زیاد است پیش بینی می‌کنند و تولیدکنندگان واکسن سال را بر اساس آن تولید کنند.
هفت تا ده روز بعد از تزریق واکسن مصونیت ایجاد می شود. با توجه به اینکه ویروس آنفلونزا با شروع پاییز شیوع پیدا می‌کند بهتر است هر چه زودتر تزریق شود بنابراین بهترین زمان برای تزریق آن شهریور و مهرماه است. .
این واکسن بیشترین تاثیر را در شش ماه اول دارد بنابراین تا پایان زمستان و اوایل بهار که فصل شیوع آنفلونزاست موثر باقی می‌ماند.
واکسن آنفلونزا از شش ماهگی به بعد قابل تزریق است و سازمان غذا و داروی آمریکا تزریق آن را برای همه بعد از شش ماهگی توصیه کرده است.
شستن مرتب دست و استفاده از دستمال کاغذی موقع عطسه و سرفه از مهمترین راه‌های پیشگیری هستند
از آنجایی که این واکسن فقط در مقابل سه یا چهار نوع ویروس آنفلونزا مصونیت ایجاد می‌کند و این تصور که تزریق آن مانع از “سرماخوردگی” در پاییز و زمستان می‌شود درست نیست.
باکتری‌ها، دیگر گونه‌های ویروس آنفلونزا و دیگر ویروس‌ها یا عواملی که عفونت تنفسی ایجاد می‌کنند هم می‌توانند باعث عفونت‌های تنفسی شوند. با این حال این واکسن در بزرگسالان سالم ۷۰ تا ۹۰ درصد مصونیت میدهد یا بیماری را سبک‌تر می‌کند.
اما تزریق این واکسن برای کسانی که قبلا به این واکسن حساسیت داشته اند و کسانی که به تخم مرغ حساسیت دارند ممنوع است. در صورت وجود تب باید تزریق واکسن تا بهبودی به تعویق بیفتد.
با این حال باید توجه داشت که تزریق این واکسن برای همه ضروری نیست و از همه مهمتر این که باید با پزشک مشورت کرد.
برندگان نوبل پزشکی ۲۰۱۳ اعلام شدند
1392/7/17
از چپ به راست: جیمز راتمن، رندی شکمن و توماس زودهوف
آکادمی نوبل سوئد برندگان نوبل پزشکی و فیزیولوژی سال ۲۰۱۳ را اعلام کرد.
جیمز راتمن، رندی شکمن از آمریکا و توماس زودهوف از آلمان که هر سه در دانشگاه‌های آمریکا تحقیق می کنند بطور مشترک برنده جایزه امسال شده‌اند.
این آکادمی جایزه امسال را به سبب “کشف سیستم تنظیم خودکار نقل و انتقال وزیکل‌ها در سلول” به این سه دانشمند داده است.
جیمز راتمن ۶۲ سال دارد و استاد دانشگاه ییل است، شکمن ۶۴ ساله در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی تحقیق می‌کند و زودهوف از سال ۲۰۰۸ به دانشگاه استنفورد ملحق شده است.
پروفسور شکمن در بیانیه ای که منتشر کرد گفت: “اولین واکنش من این بود؛ وای خدای من.”
“البته دومین واکنش من باز هم همین بود.”
کشف این سه دانشمند تاثیر بسیار مهمی در شناخت مکانیسم انتقال مواد (از جمله هورمونها و آنزیمها) به داخل و خارج سلول دارد و می‌تواند در درمان بسیاری از بیماریها از جمله بیماریهای دستگاه عصبی، بیماریهای سیستم ایمنی و دیابت تحولی ایجاد کند.
“هر سلول مانند کارخانه‌ای است که مواد مختلفی تولید می‌کند و این مواد به خارج سلول حمل می‌شوند مثلا انسولین در داخل سلول ساخته می‌شود و بعد از داخل سلول به جریان خون منتقل می‌شود؛ یا مواد شیمیایی که ناقل عصبی (نوروترنسمیتر) نامیده می‌شوند از یک سلول به سلول دیگر حرکت می کنند. این مولکول‌ها در بسته‌بندی‌های کوچکی حمل می‌شوند که به آنها وزیکل می‌گویند.”
به گفته کمیته نوبل پروفسور شکمن گروهی از ژنها را کشف کرد که برای نقل و انتقال وزیکل‌ها ضروری هستند، پروفسور راتمن نشان داد پروتئین‌ها چگونه به غشا هدف متصل می‌شوند (مثل غزنی که دو طرف زیپ را به هم وصل می‌کند) و پروفسور زودهوف کشف کرد وزیکل‌ها چگونه با دقتی شگفت‌انگیز محتوای خود را آزاد می‌کنند.
این سه نفر برنده ۱.۲۵ میلیون دلار (هشت میلیون کرون سوئد) جایزه نقدی شده‌اند. جایزه امسال به دلیل بحران اقتصادی دو میلیون کرون کمتر از مبلغی است که از سال ۲۰۰۱ تاکنون پرداخت شده است.
بر اساس سنت آکادمی نوبل، جایزه این سه دانشمند روز ۱۹ آذر (۱۰ دسامبر) در مراسمی رسمی در استکهلم به آنها اعطا می‌شود.
دهم دسامبر سالمرگ آلفرد نوبل بنیانگزار این جایزه است که در سال ۱۸۹۶ درگذشت.
هواپیماهای آینده چه ویژگی‌هایی دارند؟
1392/6/24
از نظر کمیسیون اتحادیه اروپا، هواپیماهای آینده باید یک‌چهارم میزان کنونی دی‌اکسید کربن وارد جو کنند. این هدف‌گذاری در نخستین گام توانایی طراحان و مخترعان را به چالش می‌کشد. برای تحقق چنین هدفی چه راه‌حل‌هایی وجود دارد.
هواپیماهای امروزی تقریبا همه شبیه به هم به نظر می‌رسند؛ بدنه‌ای لوله‌شکل دارند که بال‌ها روی آن سوار شده و زیر بال‌ها هم موتورها نصب شده‌اند. روی دم هواپیما هم بخشی از سامانه هدایت تعبیه شده است.
این شکل ظاهری به هواپیما ثبات می‌بخشد و آن را فرمان‌پذیر می‌کند.
هواپیماها از زمان اختراع تاکنون دائما از نظر بازدهی بهبود یافته‌اند. البته هنوز می‌توان هواپیماهایی ساخت که سوخت کمتری مصرف می‌کنند.
یکی از ایده‌ها برای کاهش بیشتر مصرف سوخت هواپیما حذف بدنه است. پرنده باقی‌مانده در این صورت “بال” نام دارد و نه هواپیما. اما مسافران کجا می‌نشینند؟ مبتکران این ایده می‌گویند می‌توان بدنه‌ای پهن طراحی کرد که هر چه به سمت طرفین می‌رود شکل بال به خود می‌گیرد.
الگویی به نام گلایدر
اگر بال‌ها درازتر و باریک‌تر باشند، ویژگی‌های ایرودینامیکی یک هواپیما بهتر است. این موضوع در هواپیماهای بدون موتور هم دیده می‌شود. اما بال‌های بلندتر سنگین‌ترند و مصرف سوخت را افزایش می‌دهند. افزون بر این، فرودگاه‌های کنونی فضای لازم برای حرکت بدون خطر هواپیماهایی با چنین ابعاد را ندارند.
یک راه‌حل طراحی هواپیماهای دوباله مدرن است که در آنها انتهای بال بالا و پایین به هم متصل شده باشند.
شاید هم مهندسان هوافضا موفق شوند بال‌های دراز تاشو طراحی کنند. در این شرایط خلبان می‌تواند پس از نشستن روی زمین بخشی از بال‌ها را به بالا جمع کند تا برای حرکت پرنده در فرودگاه‌های موجود مشکلی پیش نیاید.
ساخت هواپیماهای فوق سبک
ملخ‌های غول‌آسا
موتورهای پیشرفته‌تر هم می‌توانند هواپیماها را از نظر اقتصادی بیشتر مقرون به صرفه کنند. توربین‌های باز یکی از انواع موتورهای پیشرفته مورد نظر مخترعان هستند. موتورهای این چنینی از نظر ظاهری با موتورهای جت امروزی کاملا متفاوت خواهند بود. این موتورها گویی ملخ‌های غول‌آسایی هستند که چند متر قطر دارند.
توربین‌های باز وزن هواپیما را تا ۲۰ درصد کاهش می‌دهند؛ اما ۱۰ درصد نسبت به موتورهای جت امروزی کندتر هستند و هواپیماهای مجهز به آنها تنها در صورت پرواز در مسافت‌های کوتاه و متوسط تأخیر زمانی مهمی با هواپیماهای کنونی نخواهند داشت. علاوه بر این، توربین‌های باز بسیار پرصداتر از جت‌های مدرن امروزی هستند.
به همین دلیل طراحان همچنان بر روی بهسازی موتورهای رایج کنونی متمرکز هستند. بسته به پیشرفت علم و در دست بودن مواد اولیه مختلف، نتایج متفاوت است. استفاده از قطعات سرامیکی یکی از راه‌حل‌هایی است که طراحان امیدوارند با استفاده از آنها بتوانند دمای احتراق و کارایی موتور را افزایش دهند.
پرواز با برق؟
بهبود ویژگی‌های ایرودینامیکی بدنه یا طراحی موتورهای بهتر تنها تا حد مشخصی می‌توانند میزان دی‌اکسید کربن خروجی از موتور هواپیماها را کاهش دهند. برای رسیدن به نتیجه بهتر می‌توان از سوخت‌های فسیلی فاصله گرفت و به‌عنوان مثال به سراغ سوخت‌های زیستی از گیاهان رفت.
به اعتقاد مدیر بخش پژوهش یک مؤسسه فعال حوزه هوافضا در شهر مونیخ آلمان، اما بهتر است از همین ابتدا به سراغ انرژی الکتریکی رفت. او می‌گوید باید برای پرواز در مسافت‌های کوتاه و متوسط از هواپیماهای برقی استفاده کرد زیرا ۳۸ درصد از کل آلودگی حاصل از پرواز هواپیماها در این مسافت‌ها تولید می‌شوند.
مشکل اما اینجاست که ظرفیت باطری‌های امروزی پاسخگوی این نیاز نیست. گذشته از این باطری‌های تولیدشده با فناوری کنونی بسیار سنگین هستند. کارشناسان اما بر این عقیده‌اند که تکنولوژی ساخت باطری در آینده به جایی خواهد رسید که می‌توان دست‌کم تأمین انرژی پروازهای کوتاه و متوسط را به باطری‌ها سپرد.
البته یک هواپیمای برقی به یک موتور برقی بسیار سبک و بسیار پربازده هم نیاز دارد که باید از ابررسانه‌ها ساخته شده باشد تا انرژی تلف نشود. برای انتقال برق بدون اتلاف انرژی، باید دمای موتور تا منفی ۱۹۰ درجه سانتی‌گراد کاهش یابد.
راه‌حل دیگر استفاده از موتورهای هیبریدی (برق و سوخت فسیلی) در هواپیماست. چنین هواپیمایی برای پیمودن مسیرهای طولانی هم مناسب خواهند بود.
13اگوست روز جهانی چپ دستان(دربهره چپ دستی)
1392/5/24
با کدام دست می‌نویسید؟ چرا حلقه ازدواج را به دست چپ می‌کنند؟ چرا گفته‌اند خداوند نامه اعمال نیکوکاران را در روز رستاخیز به دست راست‌شان میدهد؟ چرا بیشتر افزارها مثل قیچی برای آدم‌های راست دست درست شده‌اند؟
در ورزش‌هایی مانند شمشیربازی، بوکس، تنیس، پینگ‌پونگ و بدمینتون، اکثریت قهرمانی‌ها با چپ‌دستان است. آیا به این خاطر است که ورزشکاران اغلب با مربیان و رقیبان راست‌دست در کار و تماس بوده‌اند و در این حالت چپ‌دستی برایشان به امتیاز بزرگی تبدیل شده است؟
هرچند در مطلب زیر نتوانیم به همه این پرسش‌ها پاسخ دهیم، ولی شاید ذکر نام‌های چپ‌دستان سرشناس جهان در چنین روزی یعنی روز جهانی چپ‌دستان، خط بطلانی بر برتری راست‌دستی بر چپ‌دستی باشد:
سزار (امپرراتور روم)، ارسطو و نیچه (فیلسوف)، لئوناردو داوینچی (نقاش و مجسمه ساز)، ماری کوری و آلبرت آینشتین (فیزیکدان)، مهاتما گاندی و باراک اوباما (رهبر سیاسی)، (لودویگ فان بتهوون و جیمی هندریکس (موسیقیدان)، گونتر گراس (نویسنده) و چارلی چاپلین و جولیا رابرتز (هنرپیشه).
نیکول کیدمن-انجلینا جولی-جیمی هندریکس(تنیسور)لیدی گاگا-استیو مک کویین–گوگوش-رضا پهلوی-نوشاد عالمیان(نتیس روی میز) از دیگر چپ دستان شناخته شده هستند.
از سال ۱۹۷۶ به این سو روز ۱۳ اوت به همت چپ‌دست امریکایی دین کامپبل Dean Campbell به عنوان روز جهانی چپ‌دستان تعیین شده است. چه بهانه ای از این بهتر که نگاهی هرچند کوتاه بر این پدیده جهانی بیندازیم.
یوهانا زاتلر که وکیل مدافع چپ‌دستان در آلمان به شمار می‌آید، در کتاب خود “چپ‌دست دگرگون‌شده” که در انتشاراتی آور Auer-Verlag به چاپ بیست و پنجم رسیده، می‌نویسد: از آنجا که چپ‌دستان از کودکی به کار و تمرین با دست راست مجبور می‌شوند، هرگز آمار درستی از تعداد واقعی ایشان به دست نیامده است.
اگرچه آمارهای معمول از ۱۰ تا ۱۵ درصد جمعیت جهان یاد می‌کنند، اما زاتلر تا ۵۰ درصد مردم را چپ‌دست میداند. جالب اینکه همراه با کاهش پیشداوری بر ضد چپ‌دستان، روز به روز به تعداد آنها در جهان افزوده می‌شود.
دانشمندان بسیاری بر این باورند که برتری یک دست بر دست دیگر اکتسابی بوده ولی در طول تاریخ به امری ذاتی و ارثی تبدیل شده است. البته بحث و پژوهش در این باره هنوز به پایان نرسیده است. برای نمونه چه بسا دوقلوهای یک تخمکی که یکی از آنها چپ‌دست و دیگری راست‌دست است.
مغز انسان در درازنای تکامل خود به دو نیمکره تقسیم شده که هرکدام نقش‌هایی را به عهده گرفته و تنها همآهنگی این دو است که انسان را به این درجه از توانمندی فکری و اندامی رسانده است. نیمکره چپ مغز فرمان اندام‌های سمت راست و نیمکره راست، فرمان سمت چپ را به عهده دارند. میان این دو نیمکره که از نظر فکری و احساسی نیز بر نقش‌های گوناگونی فرمان می‌رانند، همواره می‌تواند عدم تقارن پدید آید.
حال از نظر اندامی و حرکتی، بسته به سنگینی یکی از کفه‌های ترازوی این تقارن، انسان چپ‌دست یا راست‌دست می‌شود. یعنی در کارهایی که واکنش‌های پرشتاب یا دقیق می‌طلبند، ترجیحا دست راست یا چپ خود را به کار می‌گیرد.
اما برتری راست‌دستی از کجا و چرا پیش آمده است؟
آنچه مسلم است، اکثریت حاکم در پیدایش این پدیده نقش برجسته‌ای ایفا کرده. افسانه‌ها، اسطوره‌ها و آیین‌ها نیز در این میان سهم بزرگی داشته‌اند.
کارکردهای اجتماعی چنان نقش بالایی در برتری راست‌دستی داشته‌اند که بسیاری از چپ‌دستان خود را ملزم و مجبور به تمرین با دست راست کرده و اصلاً خود نیز از چپ‌دست بودن‌شان بی‌خبر مانده‌اند.
پیشینه برتری راست بر چپ، همزمان با تاریخ گرایش انسان به دوگانگی طولانی است. آدمی از دیرباز پدیده‌ها را به خوب و بد، روشن و تیره، شاد و اندوهگین و … تقسیم می‌کرده و بیشتر اسطوره‌ها و افسانه‌ها و آیین‌ها بر پایه دوگانگی استوارند.
محبوبه خدایی در کتاب تازه ی خود “مفهوم راست و چپ در اساطیر ایران” به اسطوره‌ها و آیین‌های دیگر جهان پرداخته و اشاره مختصری هم به چپ‌دستی و راست‌دستی دارد ولی از پیامدهایی که برتری جهت راست بر چپ دربر داشته، یاد نکرده است.
برای نمونه دوگانگی را در اساطیر چینی به صورت یین و یانگ نشان می‌دهند. در حالی‌که بین نیمه تیره دایره‌ای است که عنصر مونث و نماد منفی طبیعت مانند سرما، سکون و غم را دربر می‌گیرد، یانگ نیمه راست و روشن است که عنصر مذکر، روز، خورشید، حرکت و شادی است. البته چینی‌ها توازن این دو نیروی چپ و راست را مایه تعادل در زندگی می‌دانند.
یوهانا زاتلر در این رابطه باورهای فیثاغورثیان یونان قدیم را با چینی‌ها برابر میداند. محبوبه خدایی نقل می‌کند که موبد موبدان در زمان ساسانیان در دست راست پادشاه و ارتش‌دار طرف چپ او می‌نشسته است. حی نیز به برتری دست راست بر چپ برمی‌خوریم: خداوند به موسی می‌گوید که برای دیدن او به دست راست خود نگاه کند، داود پیامبر در مزمورهای خود دست راست خداوند را می‌ستاید و در انجیل‌ها نیز بارها آمده که عیسای مسیح در دست راست خداوند نشسته است.
در سوره‌های اسرا، حاقه، واقعه و انشقاق نیز آیه‌هایی داریم حاکی از اینکه خداوند نامه اعمال نیکوکاران را در روز رستاخیز به دست راست و نامه بدکاران را به دست چپ ایشان خواهد داد.
بی‌گمان بارهای مثبت و منفی راست و چپ در ادبیات نیز از تلقی آیین‌ها سرچشمه گرفته‌اند. “راست” با درستی و حقیقت و نیکی و “چپ” با کژی و نادرستی و دروغ همراه شده است. وگرنه چرا باید عبدالرحمان جامی بگوید:
زن از پهلوی چپ شد آفریده
کس از چپ راستی هرگز ندیده.
آنچه از دیرباز چالش بزرگی در برابر چپ‌دستان نهاده و می‌نهد، عمل نوشتن است. از آنجا که بچه‌ها را از شش هفت سالگی به نوشتن با دست راست ترغیب و حتی مجبور می‌کنند، دانش‌آموز چپ‌دست از همان کودکی دچار اشکال و گاه اختلال می‌شود. او دست توانمندتر خود را کم‌کار می‌گذارد و رفته رفته نیمکره راست مغزش را نیز تنبل می‌کند.
یوهانا زاتلر در این رابطه از چندین اختلال حرکتی و مغزی و روانی نام می‌برد که ممکن است چپ‌دستان را گرفتار کند. آنها ممکن است آهسته‌تر و بدخطتر بنویسند، مطالب را سخت‌تر به خاطر بسپارند و حتی دچار لکنت زبانی شوند. در این میان از اشکالات ثانوی نیز نباید غافل شد مانند موقعیت‌هایی که دیگران کودک چپ‌دست را غیرعادی بدانند و گاه مسخره کنند.
کم‌کار گذاشتن دست توانمندتر و اجبار کار با دست دیگر، چپ‌دستان را در بزرگسالی نیز با مشکلات جدی روبرو می‌سازد. بسیاری از آنها در دوره‌های “توانبخشی دست چپ” شرکت می‌کنند ولی برخی هرگز از نگرانی غیرعادی انگاشتن خود رها نمی‌شوند. بسته به پیروی کور یا رهایی از سنت‌ها و آداب و عادات می‌توان ارزیابی کرد که چه هنگام پیشداوری در برابر چپ و چپ‌دستی از میان خواهد رفت.
همان طور که در آغاز آمد، از سال ۱۹۷۶ به همت یک چپ‌دست امریکایی دین کامپبل Campbell روز ۱۳ اوت به عنوان روز جهانی چپ‌دستان تعیین شده و همه ساله چپ‌دستان می‌کوشند با برگزاری سمینارها و نشر مطالب در سراسر جهان پیشداوری درباره این طیف از جامعه را برطرف سازند.
نانوسلولز؛ ابرماده‌ای انقلابی به ضخامت پوست
1392/5/24
آیا می‌توان قایقی نیم کیلوگرمی ساخت که ۵۰۰ کیلوگرم بار حمل کند. آیا می‌توان تلویزیونی تولید کرد که صفحه نمایش آن به ضخامت کاغذ دیواری باشد و روی دیوار نصب شود. نانوسلولز قرار است به همه این رؤیاها جامه عمل بپوشاند.
کمپانی فورد آمریکا قصد دارد در سالهای پیش رو تا ۴۰۰ کیلوگرم از وزن خودورهایش بکاهد. این خودروسازی در این مسیر از الیاف نانوسلولزی استفاده خواهد کرد.
نانوسلولز نوعی پلیمر طبیعی با خواص تخریب‌پذیری زیستی و قابل بازیافت است. برای تولید آن سلولز به ذراتی ریز (در ابعاد نانو) و تحت فشار بالا به نانوکریستال تبدیل می‌شوند. تولیدکنندگان، محصول به دست آمده را به‌صورت دلخواه روی هم می‌گذارند و بافت مورد نظر را شکل می‌دهند.
پژوهشگران فنلاندی بافتی از جنس نانوسلولز تولید کرده‌اند که ویژگی‌های مکانیکی فوق‌العاده‌ای دارد. به ادعای این پژوهشگران، با استفاده از این بافت می‌توان قایق‌هایی ساخت که تنها نیم کیلوگرم وزن دارند، اما می‌توانند حدود ۵۰۰ کیلوگرم بار حمل کنند.
از بافت‌های نانوسلولزی همچنین می‌توان فیلتر ساخت؛ فیلترهایی که یا در سیگار به کار می‌روند یا در دستگاههای آب‌شیرین‌کن برای حذف املاح موجود در آب دریا.
بافت‌های نانوسلولزی این قابلیت را دارند که در آینده در کنار الیاف کربن به یک ابرماده تبدیل شوند. در حال حاضر از بافت‌های بسیار سبک اما فوق مقاوم ساخته‌شده از الیاف کربن، از جمله در صنایع خودروسازی و هواپیماسازی استفاده می‌شود.
بافت نانوسلولزی مقاومت کششی بیشتر از کِولار دارد، از کاغذ نازک‌تر است و می‌تواند در شرایط خاص رسانای جریان الکتریکی باشد. کولار نوعی الیاف مصنوعی است که نسبت استحکام به وزن آن بسیار بالاست. این الیاف با وزن یکسان، ۵ برابر فولاد مقاومت کششی دارند.
تولید الیاف نانوسلولزی
سلولز به وفور در دسترس است. تولیدکنندگان برای رسیدن به ویژگی‌های الیاف نانوسلولزی مثلا به سراغ پوست درختان می‌روند؛ بافت آن را می‌شکافند تا به الیاف بسیار ریز (در مقیاس نانو) برسند. برای این کار دستگاههای مختلف و مواد شیمیایی متفاوتی لازم است. این فرایند نه‌تنها به انرژی نیاز دارد، بلکه به الیاف‌ها هم آسیب می‌رساند.
برای تولید الیاف نانوسلولزی راه‌های دیگری هم وجود دارد؛ مثلا به کمک باکتری‌ها. باکتری‌ها و مخمرهایی که از انگور سرکه می‌سازند یا حتی قارچ کامبوچا در اینجا به کمک پژوهشگران می‌آیند. این باکتری‌ها برای تخمیر به مقدار بسیار زیادی افزودنی از جمله شکر و مایعات و همچنین منبع‌های عظیم نگهداری مایعات نیاز دارند.
در این میان محققان دانشگاه تکزاس آمریکا راه‌حلی یافته‌اند که با استفاده از آن بافت‌های پرکاربرد نانوسلولزی را ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌توان تولید کرد. به نوشته پایگاه اینترنتی “دی‌ولت”، پژوهشگران برای این کار ساختار ژنتیکی جلبک‌ها را با استفاده از دی‌ان‌ای (DNA) باکتری‌های سرکه تغییر می‌دهند. جلبک‌های تغییریافته برای تولید الیاف نانوسلولز به کارگرفته می‌شوند.
این روش مزیت‌های فراوانی دارد؛ از جمله اینکه مواد مورد نیاز – آب و نور خورشید برای پرورش جلبک – به اندازه کافی وجود دارد. علاوه بر این، جلبک‌ها دی‌اکسید کربن را هم جذب می‌کنند. این ماده یکی از ترکیبات اصلی است که ورود آن به جو تأثیر بسزایی در تشدید پدیده گرمایش زمین دارد.
کاربرد صنعتی
تولید الیاف نانو سلولزی به کمک جلبک‌ها در حال حاضر از مقیاس آزمایشگاهی خارج شده و در حوزه صنعت تحت بررسی است. پیش‌بینی می‌شود در ۵ تا ۱۰ سال آینده تولید این الیاف در مقیاس وسیع انجام شود. یک شرکت لهستانی تلاش می‌کند تا پایان سال جاری (۲۰۱۳) با روش‌های معمول (شیمیایی) الیاف نانوسلولزی را به تولید انبوه برساند.
در تولید تقریبا هر محصولی می‌توان از الیاف نانوسلولزی استفاده کرد
سرپرست تیم مطالعاتی دانشگاه تکزاس که بر روی تولید الیاف به کمک جلبک‌ها کار می‌کند، می‌گوید با استفاده از این روش «تولید مقرون به صرفه‌ی الیاف نانو سلولز در مقیاس انبوه» امکان‌پذیر می‌شود و بدین ترتیب ماده خامی «برای تولید دیرپای سوخت‌های زیستی و بسیاری محصولات دیگر» به دست می‌آید.
به عنوان مثال می‌توان با استفاده از الیاف یادشده جلیقه‌های ضدگلوله بسیار سبک و در عین حال فوق‌العاده مقاوم تولید کرد. الیاف بسیار ریز سلولزی را می‌توان چنان فشرده در کنار هم چید که گلوله نتواند ساختار نهایی الیاف را بدرد. با توجه به ساختار فوق‌العاده فشرده این الیاف، می‌توان از آن برای عایق‌بندی ساختمان‌ها نیز استفاده کرد.
امکان تولید ایمپلنت؟
الیاف نانوسلولزی با توجه به بافت متخلخل، جاذب بسیار خوب مایعات است. بدین ترتیب می‌توان با این الیاف، تامپون یا چسب زخم و گاز استریل با قابلیت جذب بسیار زیاد مایعات تولید کرد. با این حساب نیازی به تعویض زودهنگام پانسمان زخم نیست. این ویژگی در بخش سوانح سوختگی بیمارستان‌ها که در آنها تعویض پانسمان اندام سوخته با درد و سوزش بسیار شدید همراه است، کاربرد فراوانی خواهد داشت.
علاوه بر این، بافت الیاف نانو سلولزی شباهت فراوانی به بافت اندام بدن دارد. با توجه به این نکته پژوهشگران دانشگاه “یِنا” در آلمان آزمایش‌های حیوانی را آغاز کرده‌اند تا ببینند آیا می‌توان از این الیاف برای تولید درون‌کاشت‌ها (ایمپلنت) استفاده کرد.
از بافت‌های نانوسلولزی حتی می‌توان به جای کاغذ استفاده کرد؛ البته اگر حجم تولید به حد مصرف کنونی کاغذ برسد.
افزودن قابلیت رسانایی به بافت‌های نانوسلولزی دریچه دیگری را به روی محققان صنعتی می‌گشاید. به‌عنوان مثال می‌توان شیشه یا پلاستیک را از صفحه نمایش تلویزیون یا کامپیوتر حذف کرد و نمایشگرهایی انعطاف‌پذیر به ضخامت پوست ساخت. پایونیر، تولیدکننده ژاپنی دستگاههای صوتی و تصویری، بر همین اساس روی تلویزیونی کار می‌کند که نمایشگر آن را می‌توان مانند کاغذ دیواری روی دیوار نصب کرد.
استفاده از فن اوری در اموزش مدرن
موزش در جهان مدرن، هرچه بیشتر با فنآوری در می آمیزد. از ربات های پیچیده گرفته تا لوح رایانه یا تبلت در مدارس. معلمان در سراسر جهان ابزار و امکانات خود را برای آموزش مهارت های مورد نیاز آینده دانش آموزان ارتقا می بخشند. در برنامه این هفته جهان دانش به عملکرد این تغییرات در کلاس های درس پرداخته ایم.
در کلاس درس تخته سیاه و دفتر یادداشت، هرچه بیشتر جای خود را به کامپیوتر و لپ تاپ می دهند. حتی در کشورهای درحال توسعه. اما پرسش اینست که کودکان از چه زمانی نیاز به استفاده از فنآوری دارند؟ برای مثال اگر کودکی بخواهد مهندسی ربات بخواند؟
در بعضی بخش های آموزشی در کنیا آموزش هنوز بسیار ابتدایی است و میزان ترک تحصیل بالاست. اما طرحی در دست اجراست که می کوشد با استفاده از کاربرد های تبلت بین دانش آموز و مدرسه تعامل دوباره ای ایجاد کند. ببینیم این شیوه چگونه بر توجه و عملکرد دانش آموزان تاثیر می گذارد.
کنیا: کاربردهای تبلت برای مقابله با ترک تحصیل
در زبان “سواهیلی“، در شرق آفریقا، واژه “الیمو” هم به معنای آموزش است و هم نام یک کاربرد نرم افزاری برای دانش آموزان است که برنامه نویسان برای آشنایی یکی از فقیرترین گروه های اجتماعی در کنیا با فناوری آموزشی، اختراع کرده اند. در کنیا تقریبا نیمی از دانش آموزان در سن چهارده سالگی ترک تحصیل می کنند. اما “نیوی موخرجی” حامی این طرح و برنامه نویس، می گوید اجرای این طرح می تواند کودکان را به ادامه تحصیل در مدرسه برانگیزد: “به جای متن های خسته کننده کتاب، ما انواع بازی، آهنگ، پویا نمایی، ویدیو و آزمون های جالب جایگزین کرده ایم که برای بچه ها جالب و سرگرم کننده است.”
این طرح در “کاوانگ ویر” یکی از فقیر ترین بخش های نایروبی اجرا شد که به خاطر استعمال مواد مخدر، فحشا و ارتکاب جرایم، سوء شهرت دارد. اغلب دانش آموزان این منطقه خوشبختانه در مدرسه مشغول تحصیلند. “مارسلین” سیزده ساله که آزمایش نهایی دوره ابتدایی را می گذراند، می گوید که کاربردهای نرم افزاری، جالب و قابل فهم تر از متن های درسی اند: “اکنون معلمان به جای انبوهی از کتاب های درسی، با تبلت سرکلاس می آیند و وقتی پرسشی دارید و معلم حضور ندارد، با یک کلیک جواب آنرا پیدا می کنید.”
ترک تحصیل دانش آموزان کنیایی دلایل زیادی دارد. نظام آموزشی این کشور به بیش از هشتاد هزار معلم نیازمند است، و دانش آموزان به صورت فشرده در کلاس های کوچکی جای داده می شوند که تنها یک معلم دارد. برنامه “الیمو” تلاش می کند با کاربردهای تعاملی و جالب تمرکز دانش آموزان را تقویت کند.
“فیلسون مادگوا، معلم، بر این باور است که: “تبلت به دانش آموزان جرات و اعتماد بیشتری برای آمدن به مدرسه می دهد و سطح توجه و عمل آنها را بالا می برد. در مجموع آن ها نمرات و امتیازات بیشتری نیز کسب می کنند.”
نیوی موخرجی، حامی طرح می گوید، تبلت نه تنها کارنامه تحصیلی را ارتقا می دهد، بلکه به دانش اموزان برای آموزش محیط زیست و حقوق بشر و عدالت اجتماعی و شهروند بهتر بودن کمک می کند: “ما می خواهیم دانش آموزان را برای مشارکت در اقتصاد قرن بیست و یکم، ونیز برای رای دهندگان و رهبران بهتری برای آینده بودن، آموزش بدهیم و امیدواریم شاهد کاربرد بیشتر این طرح در آفریقا و تمام جهان باشیم.”
موخرجی امیدوار است که این طرح، انقلابی در آموزش در آفریقا ایجاد کند و چون پلی باشد بر شکاف بین این قاره با کشورهای استاندارد جهان.
بدین ترتیب است که فنآوری جایگاه مهمی در آموزش نمی یابد. اما بچه ها چه زمانی باید برنامه نویسی را آغاز کنند؟ در کشور استونی این کار از نوجوانی آغاز می شود. حکومت این کشور اخیرا یک برنامه کد نویسی در مقیاس سراسری را به اجرا درآورد که هدف آن تشویق نسل جدید و تجهیز آن به هوشمندی های لازم برای کاربرد فنآوری است.
استونی: فنآوری بالا برای دست آورد کم
یک بنیاد آموزشی در استونی، طرحی را برای معرفی فنآوری اطلاعات، و کامپیوتر از سال اول مدرسه به اجرا درآورده و این برنامه در بسیاری از مدارس دولتی مورد استفاده قرار گرفته است. اینترنت و فنآوری مدرن بخش مرکزی این برنامه به عنوان اصول و قوانین حامی ایمنی کودکان مدرن است.
آو لارینگسون، مدیر بخش آموزش بنیاد می گوید: “کودکان ما خیلی زود به استفاده از گوشی هوشمند و تبلت راغب می شوند. استفاده از فنآوری، بازخورد منطقی خود را در مدرسه یافته و به همین دلیل استفاده از آن در دوره ابتدایی قابل درک است.”
در بعضی مدارس استونی، از سالها قبل معرفی فنآوری تجربی برای دانش آموزان کلاس اول به اجرا درآمد و از امسال تصمیم به معرفی آن در سراسر کشور گرفته شد. مدرسه ها و شرکت های استونی اکنون به حدود ۶۵۰۰ متخصص فنآوری اطلاعات نیاز دارد و این در آینده بیشتر نیز خواهد بود.
آو لارینگسون: “ما این هدف خیال پردازانه را نداریم که تمام شرکت های استونی را به این طرح تجهیز کنیم. هدف بنیاد ما دادن این فرصت به دانش آموزان است که بدانند چگونه از کامپیوتر نه فقط برای بازی کردن بلکه برای خلق بازی ها استفاده کنند و مصرف کننده نرم افزار به آفریننده نرم افزار تبدیل شود.”
در اولین درس ها، مشکل ترین کار معلمان تفهیم این مسئله به دانش آموزان است که کامپیوتر تنها زمین بازی نیست، بلکه مهارت استفاده از ماوس و صفحه کلید نیز هست. اما در پایان مدرسه آنها می توانند برای کامپیوتر و برخی کاربردهای آن برنامه های ساده نیز بنویسند.
کریستی سارپو، معلم فنآوری اطلاعات: “در کلاس اول و دوم می کوشیم به آنها بیاموزیم که چگونه با دست های خود کار کنند و رسم و نقطه گذاری و سپس استفاده از صفحه کلید و ورود و خروج از کامپیوتر را یادبگیرند. اما در کلاس های سوم و چهارم جستجو و برنامه نویسی پایه ای را نیز آموزش می دهیم.”
استونی دارای فرهنگ آنلاین توسعه یافته ایست که شامل رای گیری آنلاین و دست رسی به کلاسه های الکترونیکی پزشکی و مضامین محدود اینترنتی در جهان است.
سن و سال مانعی برای فهم فنآوری نیست. در ژاپن، حتی کودکان شور و اشتیاق بسیاری برای فنآوری روبات ها نشان می دهند.
در مدرسه های ابتدایی، کودکان فریفتگی بسیاری نسبت به عملیات مکانیکی و کنجکاوی زیادی نسبت به علامت ها و تصاویر متحرک در کامپیوتر دارند. این جاذبه دوگانه و نظم حاصل از آن در روبات ها و دستگاههای خودکار، کودکان را به ریاضیات، علوم و فنآوری علاقمند و در آنها رویای مهندس شدن می آفریند.
پرفسور شیگئو هیروز، دارای 35 سال تجربه در طراحی و کنترل سیستم روبت ها در توکیو می گوید: “اگر بخواهید یک روبات بسازید، مهم است که نحوه تفکر مهندسی داشته باشید. باید از سال ها قبل بیاموزید که چگونه کاربرد ذهن و احساس از راه لمس کردن با دست ها را تلفیق کنید. فکر می کنم مهندسان آینده به این شکل قادر به خلق روبات های قابل استفاده خواهند بود.”
روبات هایی که در انجام وظایف خطرناک انسان را یاری می دهد و نمونه های اولیه اش توسط مهندسان آن “مار روبات” نام گرفته، از انعطاف و توانایی زیادی برای کشف فضاهای تنگ و پیچیده برخوردار است. حدود ۳۰ مهندس جوان از کشورهای مختلف در آزمایشگاه پرفسور هیروز کار می کنند.
هیروتاکا کومورا، داشجوی ژاپنی می گوید: “برای دست یابی به یک نتیجه قطعی در آزمایشگاه ما نیاز به یک هفته کامل وقت داریم، در حالی که پرفسور هیروز ظرف یک روز یا شاید سه دقیقه به این نتیجه می رسد. اما به قول او عامل مهم، نحوه تفکر است.”
بسیاری از دانشجویان به محض رسیدن به موسسه فنآوری، رویای ساختن روبات شبه انسان را در سر دارند. اما پرفسور هیروز آنها را قانع می کند که اشکال غیر انسانی روبات عملی تر و مفید تر است. او خود در همکاری با سازمان ملل، بر روی روباتی با کنترل از راه دور و با قابلیت مین روبی کار می کند.
جن اندو، دستیار پرفسور می گوید: “کسانی که به آزمایشگاه ما می آیند، مایلند چیزهایی خلق کنند، مانند کودکی که به ساختن مدل هایی برای شرکت در مسابقه علاقمند است. اما چیزهایی هست که نه در مدرسه بلکه در اینجا می توان آموخت.”
نسل جدید مهندسان جوان ژاپن، تنها به خلق نمونه های مورد نظر خود نمی پردازند، بلکه میراث پرفسور هیروز را نیز حفظ می کنند. این، تجلی دیگری از جاذبه فنآوری خلق روبات است. در رسانه های اجتماعی برخی می گویند مایل به کاربرد فنآوری ها در زمینه آموزش اند، زیرا به نظر آنها اینکار موجب شکستن سدها و موانع فرهنگی و زبانی در میان دانش آموزان و دانشجویان می شود.
ده سال بعد؛ فواید نقشه ژنتیکی انسان ظاهر می‌شود
نمایشگاه ژنوم در موزه تاریخ طبیعی واشنگتن در همکاری با موسسه ملی بهداشت آمریکا ترتیب داده شده
امسال شصتمین سالگرد کشف دی‌ان‌ای و دهمین سالگرد تهیه نقشه ژنتیکی انسان است. در سال ۲۰۰۳ دانشمندان در پروژه‌ای بین المللی که عمدتا از آمریکا هدایت می‌شد، اعلام کردند که توانسته‌اند رمز ژنتیکی انسان را به طور کامل باز کنند.
در نمایشگاه علوم ژنتیک که در موزه تاریخ طبیعی شهر واشنگتن، پایتخت آمریکا، بر پا شده، دستگاهی دیده می شود که به یک ماشین فتوکپی شباهت دارد.
کار این دستگاه ۲۰۰ هزار دلاری تعیین آرایش پایه های ژنتیکی انسان است.
دکتر جاناتان کادینگتون، یکی از مدیران موزه، به بی‌بی‌سی فارسی می گوید که این دستگاه طی فقط یک روز همان کاری را می کند که در زمان اجرای پروژه “ژنوم انسانی” شش تا هشت سال وقت برد.
هدف این نمایشگاه کمرنگ کردن دستاوردهای آن پروژه نیست، بلکه بیان اهمیت تهیه نقشه ژنتیکی انسان در دهمین سالگرد آن است.
بعضی از چشمگیرترین دستاوردهای پزشکی، به تحقیقات درباره سرطان و بیماری های نادر ژنتیکی مربوط می شود
ساختمان ملکول دی‌ان‌ای در هسته سلول سال ۱۹۵۳ کشف شد.
پنجاه سال بعد در سال ۲۰۰۳، دانشمندان اعلام کردند که پروژه ژنوم انسانی کامل شده است.
در آن پروژه عظیم، کد ژنتیکی انسان شکسته شد؛ به عبارت دیگر دستورالعمل ساخت سلول ها و در واقع بدن انسان شناسایی شد.
اما چرا دانشمندان به چنین نقشه ای نیازد داشتند؟
دکتر جاناتان کادینگتون، معاون بخش علوم موزه تاریخ طبیعی واشنگتن، می گوید: “دانشمندان چند مسئله را تشخیص دادند. به خصوص در مورد بیماری هایی که در انسان ریشه ژنتیک دارد. سرطان به عنوان مثال یک بیماری ژنتیکی است. این بیماری وقتی اتفاق می افتد که دی‌ان‌ای در درون سلول شما جهش و شروع به تکثیر بی رویه می کند. بنابراین برای پیشرفت در مورد بعضی از پیچیده ترین مشکلات برای انسان ها لازم بود که آرایش ژنتیکی انسان مشخص شود.”
پروژه ژنوم انسانی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی آمریکا، ژاپن، فرانسه، آلمان، اسپانیا و مرکز سنگر در شهر کمبریج برتیانیا انجام شد.
محققان به سادگی به این نتیجه رسیده بودند که تا زمانی که بشر دستور سلامت و بیماری در عمق سلول ها را درک نکرده، بعضی از بیماری ها درمان نخواهند شد.
فواید درمانی پروژه ژنوم انسانی البته بلافاصله ظاهر نشد، اما به تدریج در سال های اخیر به موفقیت های چشمگیری منجر شده است.
دکتر کادینگتون می گوید: “ما امروزه وارد عصر به اصطلاح داروهای شخصی می شویم. برای نمونه شما ممکن است مبتلا به یک بیماری باشید و دارویی مصرف کنید. در هر جمعیتی، بعضی مردم به یک دارو واکنش خوب نشان می دهند بعضی ها هم نه. تصور بر این است که علت این واکنش خوب یا بد، ژنتیکی است. بنابراین اگر من آرایش ژن های شما را داشته باشم، می دانم که آن دارو به درد شما می خورد یا نه.”
بعضی از چشمگیرترین دستاوردهای پزشکی، به تحقیقات درباره سرطان و بیماری های نادر ژنتیکی مربوط می شود.
به طور نمونه، معلوم شده است که بعضی از مرگبارترین سرطان ها که اجزای مختلف بدن مثل ریه یا روده را مبتلا می کنند، دارای ریشه های مشترک ژنتیکی هستند بنابراین درمان آنها مشابه خواهد بود.
دکتر کادینگتون می گوید: “چیزی که دانشمندان دریافتند و من فکر می کنم خیلی جالب است، این است که سرطان یک بیماری متابولیسمی است. اصل مساله این نیست که سرطان ریه دارید یا معده، باید خطایی را در بدن پیدا کرد که ممکن است در مغز یا ریه یا سینه یا پوست ظاهر شود. به این ترتیب، دانشمندان در حال کشف ژن هایی هستند که عامل بعضی از سرطان ها هستند. وقتی سرطان می گیرید خواهید توانست آرایش پایه ژن های آن را تعیین کنید و بدانید که مشکل در تومور دقیقا چیست و بعد در میان رشته ای از صدها دارو می دانید که کدام یکی برای درمان این تومور لازم است.”
تکمیل این پروژه انرژی و وقت زیادی می برد، اما اکنون با کمک آن بنیاد عصر تازه ای در علم پزشکی درحال پایه گذاری است.
به زودی قرص‌های دیجیتال از درون بدن به پزشکان گزارش می‌دهند
برخی از کمپانی‌های فعال در عرصه بهداشت دیجیتال قرص‌هایی را طراحی و آزمایش کرده‌اند که درون خود حسگر و فرستنده دارند. این قرص‌ها داده‌ها در مورد وضعیت بدن را به اپلیکیشن مخصوصی در گوشی موبایل پزشکان می‌فرستند.
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی به قلم نیک بیلتون، از تکنولوژی‌نویسان برجسته جهان، از آزمایش قرص‌هایی خبر داده که همچون همه قرص‌های دیگر برای بازیابی سلامتی توسط بیماران بلعیده می‌شوند؛ با این تفاوت که سنسورهای ظریف و پردازنده‌های کامپیوتری موجود در این قرص‌ها قابلیت‌های گستردهای دارند که می‌تواند در روند درمان بیماران، یاری‌گر پزشکان باشند.
نیک بیلتون می‌گوید «احتمالا در آینده نه چندان دور دکترتان به شما خواهد گفت که این دو قرص را ببلعید تا صبح روز بعد آخرین وضعیت بدن شما از طریق همین قرص‌ها برای من با ایمیل ارسال شود.» گروهی از پزشکان اکنون در حال آزمایش این قرص‌ها هستند؛ قرص‌هایی که وضعیت بدن را به دقت مانیتور می‌کنند و داده‌های مرتبط با آن را به صورت بی‌سیم (وایرلس) با پزشکان به اشتراک می‌گذارند.
فرستنده‌ها و حس‌گرهایی که درون این قرص‌ها تعبیه شده‌اند پس از خوردن قرص با آب یا شیر وارد بدن می‌شوند؛ به بررسی امعاء و احشاء بدن بیمار می‌پردازند و گزارش‌های دقیقی را برای پزشکان ارسال می‌کنند، بدون آنکه آسیبی به بدن برسانند. این قرص‌ها در واقع روبات‌هایی میکروسکوپی هستند که برای کنترل و نظارت بر وضعیت سلامت شهروندان طراحی شده‌اند.
در آینده نه چندان دور ترکیب اپلیکیشن‌های موبایل با جادوهایی نظیر قرص‌های هوشمند، دنیای پزشکی و سلامت را از اساس دگرگون خواهد کرد
اگر این سوال برای‌تان پیش آمده که پس از اتمام ماموریت‌این قرص‌ها چه بر سرشان می‌آید، پاسخ این است که ظرف ۲۴ ساعت به طور کاملا طبیعی و بدون هیچ مشکلی از بدن دفع خواهند شد. پیش‌بینی می‌شود هر یک از این قرص‌ها بهایی در حدود ۴۶ دلار داشته باشند.
پیوند معجزه‌آسای دنیای پزشکی و جهان تکنولوژی
کمپانی “پروتیوس”، مستقر در کالیفرنیا، از جمله پیش‌گامان بهداشت دیجیتال در جهان است. این شرکت نمونه‌ای از قرص‌های کامپیوتری را طراحی کرده که حتی نیازی به باتری هم ندارند و در عوض از بدن بیمار به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کنند. این کمپانی دو طرف سنسور کوچک درون این قرص‌ها را با منیزیم و مس پوشانده و از این طریق با بهره‌گیری از اسید موجود در معده بیماران، الکتریسیته لازم برای فعالیت این روبات‌های مینیاتوری را تامین می‌کند.
این سنسورها اطلاعات را به اپلیکیشن مخصوصی که برای گوشی‌های هوشمند طراحی شده ارسال می‌کنند و علاوه بر این می‌توانند رفتار بدن در واکنش به داروهای مختلف را هم به دقت بررسی کنند و گزارش دهند. مدیران این کمپانی به نیویورک‌تایمز گفته‌اند در آینده نزدیک بیمارانی که مشکل قلبی و اختلالات جدی عصبی دارند، می‌توانند جریان خون، دمای بدن، رفتار عصب‌ها و دیگر علائم حیاتی خود را از طریق این قرص‌ها با دقتی بی‌نظیر زیر نظر بگیرند. گفته می‌شود این قرص‌ها می‌توانند در روند درمان آلزایمر و روان‌گسیختگی (شیزوفرنی) تحولی انقلابی ایجاد کنند.
به گزارش نیویورک‌تایمز، تا کنون آتش‌نشان‌ها، فوتبالیست‌ها، سربازان و فضانوردان بسیاری داروهایی از این دست را امتحان کرده‌اند و نتایج به دست آمده نشان از موفقیت این سیستم در نظارت بر فعالیت‌های ظریف درون بدن دارد و به همین خاطر است که به تایید اداره دارو و تغذیه آمریکا (FDA) هم رسیده است.
هنوز تکنولوژی‌های پوشیدنی، از جمله عینک گوگل و ساعت مچی هوشمند اپل تبدیل به پدیده‌های فراگیری نشده‌اند، اما در آینده نه چندان دور فراگیری این ابزارهای نوین و ترکیب اپلیکیشن‌های آنها با جادوهایی نظیر قرص‌های هوشمند، دنیای پزشکی و سلامت را از اساس دگرگون خواهند کرد.
اندازه مردمک چشم بیشتر از آنچه گمان می‌رود لو میدهد
تحقیقات یک دانشمند آلمانی مقیم آمریکا نشان می‌دهند که قطر مردمک چشم انسان می‌تواند شرایط روحی آن فرد را لو دهد. برای مثال اینکه آیا او در استرس است، از چیزی چندشش می‌شود و یا اینکه کشش جنسی به چیزی دارد.
مردمک چشم قسمتی از چشم است که توسط عنبیه محصور شده است. میانه عنبیه سوراخ است و این سوراخ مردمک نام دارد. از طریق مردمک، نور وارد قسمت داخلی چشم می‌شود. برای انطباق با شدت نور، مردمک کوچک یا بزرگ می‌شود. قطر مردمک از طریق بازوبسته شدن ماهیچه‌های عنبیه تغییر می‌کنند.
اما اندازه مردمک چشم تحت تاثیر عوامل دیگر نیز می‌تواند تغییر کند؛ به‌گونه‌ای که قطر مردمک می‌تواند بیشتر از آنچه که عموما گمان می‌رود، وضعیت دورنی فرد را فاش کند.
“پنجره‌ای به درون آدمی”
اکهارد هس (Eckhard Hess) روانشناس آلمانی که متولد شهر بوخوم آلمان است، در سالهای ۶۰ میلادی به آمریکا مهاجرت کرد. او از نخستین دانشمندانی بود که مردمک چشم و نسبت اندازه آن با حالات دورنی انسان را مورد بررسی قرار داد.
تحقیقات او در سالهای ۶۰ میلادی در دانشگاه شیکاگو نشان دادند که مردمک چشم انسان به تصاویر عاطفی واکنش نشان میدهد. اگر تحریکی برای انسان خوشایند باشد، مردمک باز می‌شود، اگر ناخوشایند باشد، مردمک جمع می‌شود.
برای مثال او برای انجام این تحقیق تصاویری از کوسه‌ها در دریا را به شرکت‌کنندگان نشان می‌داد. علاوه بر این، او به آنها تصاویر خوشایندی نیز نشان داد و در آن بررسی به تفاوت‌های جنسیتی برخورد کرد: در حالی که مردمک خانم‌ها در حین دیدن تصاویری از یک نوزاد یا یک مرد خوش‌قیافه بزرگتر می‌شد، این پدیده در مردها بیشتر در حین دیدن تصاویری از خانم‌های خوشگل و همچنین طبیعت زیبا دیده می‌شد.
مردمک چشم زن‌ها با دیدن مرد خوش‌قیافه و مردمک چشم مردها با دیدن یک زن زیبا بزرگ می‌شود
اندازه مردمک و تمایلات جنسی
این روانشناس در تحقیقاتش به عامل تمایل جنسی نیز پرداخته است. او نظریه‌ای دارد که هنوز کاملا به اثبات نرسیده است. بنابر این نظریه، قطر مردمک بستگی به تمایلات جنسی نیز دارد. او برای رسیدن به این نتیجه تصاویری از مردهای نیمه‌لخت را به مردان دیگر نشان داد. مردمک آنها با دیدن چنین تصاویری جمع شد، در حالی که مردمک چشم خانم‌ها به میزان ۲۰ درصد با دیدن این تصاویر باز شد.
نسبت قطر مردمک با کارکرد مغز
افزون بر این، مردمک چشم به استرس و فشار ذهنی نیز واکنش نشان میدهد. زمانی که فشار ذهنی بالا می‌رود، مردمک جمع می‌شود تا اینکه استرس را کاهش دهد. همچنین زمانی که یک نفر از چیزی چندشش می‌شود، مردمک چشمش جمع می‌شود.
پزشکان از این واکنش مردمک برای آزمایش کارکرد صحیح مغز انسان بهره برداری می‌کنند. اگر هر دو مردمک گرد و هم‌اندازه باشند، باز و بسته شدنشان متناسب و درست باشد و به طور مناسب به نور واکنش نشان دهند، مغز آن فرد درست کار می‌کند.
راز مبارزه با فرآیند پیری در بطن هیپوتالاموس مغز
دانشمندان بخشی از هیپوتالاموس مغز را یافته اند که کنترل روند پیری فیزیکی را به عهده دارد و می تواند فرآیند سالخوردگی را تحت تاثیر قرار دهد. نتایج این پژوهش که روی موش آزمایشگاهی انجام شده، پژوهشگران را به یافتن راهی برای کند کردن روند پیری انسان قدمی نزدیک تر کرده است. اما این آزمایش ها هنوز روی انسان انجام نشده اند.
پژوهشگران دریافته اند هیپوتالاموس مغز که مسئول رشد، تولیدمثل و متابولیسم بدن است، عامل روند تدریجی و هماهنگ فرآیندی در بدن انسان است که به آن پیری گفته می شود.
با وجودی که سالیان متمادی است که محققان از نقش مغز در روند پیری و افول بدن انسان آگاه بوده اند، اما تحقیق اخیر اولین شاهدی برای اثبات این ادعا است.
گروه محققان آمریکایی می گویند می توانند با فعال و یا مهار کردن مولکولی به نام «NF-kB» در هیپوتالاموس مغز می توانند سیگنال های مغز را مهار و یا آن ها را فعال تر کنند و در نهایت بر ترشح سطوح هورمونی به نام «GnRH» تاثیر بگذارند. این هورمون نورون هایی تولید می کند که مسئول پردازش داده ها به سلول های مغز هستند.
دانشمندان با تحریک مولکول «NF-kB»، ترشح هورمون «GnRH» را کاهش دادند و این کار در نهایت باعث نمایان شدن نشانه های اختلال در ژن های عصبی و فرآیند پیری همچون ضعف، چروک و آتروفی پوست، پوکی استخوان و اختلال حافظه شد. مولکول «NF-kB» به طور کلی مسئول تنظیم واکنش بدن به التهاب است.
پژوهشگران مستقر در نیویورک همچنین موفق شدند تا با تزریق هورمون «GnRH» فرآیند پیری در موش را کند کنند.
پروفسور دانگشنگ کای، استاد فارماکولوژی مولکولی دانشکده پزشکی آلبرت آینشتن گفته است «پژوهش ما با هدف قرار دادن فعالیت هیپوتالاموس، برای مداخله در سرعت فرآیند پیری راهبردهایی ارائه داده است و می تواند به کند کردن روند سالخوردگی کمک کند و با وجودی که پیری را نمی توان به طور کامل متوقف کرد، می توان سرعت آن، به ویژه در موارد بیماری های مربوط به سالخوردگی کاهش داد».
این پژوهشگر معتقد است آزمایشی که روی موش انجام شده است را می توان با بهره گیری از رویکردهای امن و کاربردی روی انسان نیز تجربه کرد.
نتایج این آزمایش در نشریه «Nature» منتشر شده است
دانشمندان موفق به شبیه‌سازی سلول‌های بنیادی انسان شدند
گروهی از دانشمندان آمریکایی از تولید سلول‌های بنیادی انسان خبر دادند. آنها این دستاورد را گامی رو به جلو در درمان شماری از بیماریهای لاعلاج توصیف کرده‌اند. بحث بر سر اخلاقی بودن این اقدام بالا گرفته است.
پژوهشگران دانشگاه اورگان در آمریکا روز چهارشنبه (۱۵ مه/۲۵ اردیبهشت) اعلام کردند که برای نخستین بار از طریق فنآوری شبیه‌سازی موفق به تولید سلول‌های بنیادی جنینی انسان شده‌اند. به گفته این پژوهشگران در این فرایند روشی به کار گرفته شده که پیشتر در تولید دالی، نخستین گوسفند شبیه‌سازی شده، مورد استفاده قرار گرفته بود.
از لحاظ عملی سلول‌های جدید می‌توانند به هر نوعی از سلول‌های بدن تبدیل شوند و به این ترتیب جایگزین سلول‌های آسیب‌دیده یا بیمار شوند.
این گروه از دانشمندان آمریکایی به سرپرستی دکتر شکرات میتالیپوف، این موفقیت را گامی به سمت بهبود بیماری‌هایی نظیر پارکینسون، ام اس، بیماریهای قلبی و آسیب نخاعی توصیف کرده‌اند.
در این روش آنها با گرفتن هسته سلول‌های پوست، آن را در تخمکی که پیشتر کلیه مواد ژنتیکی از آن خارج شده، کاشتند. پس از رشد و نمو سلول‌های الحاقی و تشکیل بلاستوسیست (مرحله‌ای از مراحل جنینی) می‌توان به سلول‌های بنیادی جنینی دست یافت. این دانشمندان جزئیات تحقیق خود را در نشریه “Cell” منتشر کرده‌اند.
به نوشته دکتر میتالیپوف سلول‌های بنیادی تولید شده قابلیت جایگزینی به جای سلول‌های کبدی، عصبی و قلبی را دارا هستند. او اضافه کرده است که خطر پس زدن این سلول‌ها از سوی بدن بیماران بسیار اندک است.
“شبیه سازی انسان، بی‌احترامی به کرامت انسانی”
خبر این دستاورد علمی بار دیگر به بحث‌ها در مورد اخلاقی بودن موضوع شبیه‌سازی انسان را دامن زده است. پژوهشگران دانشگاه اورگان تأکید کرده‌اند که روش جدید برای شبیه‌سازی انسان مناسب نیست و گفته‌اند که هر چند در سالهای اخیر تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته اما دانشمندان حتی در شبیه‌سازی یک میمون نیز موفق نبوده‌اند.
دالی، نخستین گوسفند شبیه‌سازی شده در سال ۲۰۰۳ درگذشت. او تنها ۶ سال عمر کرد.
آلبرت روپرشت و ینس اسپان، سخنگویان فراکسیون مشترک احزاب دمکرات مسیحی و سوسیال مسیحی آلمان، در بیانیه‌ای با تأکید بر “شأن و کرامت انسان” نوشته‌اند: «برای ما احترام به کرامت انسانی بیش از آزادی پژوهش و حصول اطمینان از توانایی رقابت در این عرصه اهمیت دارد.»
بر اساس قوانین آلمان شبیه‌سازی سلول‌های بنیادین جنینی ممنوع است و از این رو آزمایش‌های دانشمندان آمریکایی در آلمان قابل اجرا نیست.
رئیس کمیته مرکزی کاتولیک‌های آلمان نیز این دستاور نوین پزشکی را نشانی بر امکان شبیه‌سازی انسان در آینده دانسته و خواستار ممنوعیت شبیه‌سازی باروری در جهان شده است.
پشه مالاریا به بوی عرق پای انسان علاقه دارد
نیش شبانه آنوفل ماده باعث انتقال مالاریا به انسان می‌شود
پشه آنوفل حامل انگل مالاریا بیش از پشه‌هایی که ناقل این بیماری نیستند جذب بوی بدن انسان می‌شود و بوی عرق پا بیشتر از بوی سایر اعضا اشتهای پشه‌های ناقل بیماری را برای گزیدن تحریک می‌کند.
به گفته پژوهشگران دانشکده بهداشت و طب حاره‌ای که نتایج این تحقیق را در نشریه “کلیک پلوس وان” منتشر کرده‌اند پشه‌های ناقل انگل مالاریا سه برابر بیشتر از پشه‌های فاقد انگل جذب بوی بدن انسان می‌شوند.
دانشمندان معتقدند انگل مالاریا حس بویایی پشه را تقویت و گزش پشه را کنترل می‌کند.
دکتر جیمز لوگان می‌گوید: “چیزی که مرا متعجب می‌کند این است که انگل مالاریا چقدر هوشمند است. این انگل دائم در حال تکامل است و به نظر می‌رسد همیشه یک قدم از ما جلوتر است.”
بوی پا
برای انجام دادن این تحقیق، دانشمندان پشه مالاریا (آنوفل گامبیا) را به کشنده‌ترین نوع مالاریا، پلاسمودیوم فالسی‌پارم آلوده کردند.
در محفظه‌ای که این پشه‌ها قرار داشتند جوراب‌های نایلونی قرار دادند که افراد داوطلب بیست ساعت پوشیده بودند.
دکتر لوگان می‌گوید: “این روش مطمئنی برای تولید بوی بدن است…که می‌تواند ماه‌ها جذابیت خود را حفظ کند.”
عین همین آزمایش با پشه‌هایی که ناقل مالاریا نبودند تکرار شد.
مقایسه دو آزمایش نشان داد که پشه‌های ناقل انگل مالاریا سه برابر بیشتر از پشه‌های سالم جذب بوی جوراب‌ها می‌شدند.
محققان معتقدند انگل مالاریا حس بویایی پشه آنوفل را دستکاری می‌کند.
دکتر لوگان می‌گوید “ما فکر می کنیم که انگل حس بویایی پشه را افزایش میدهد. فعلا نظریه ما این است که تغییری در دستگاه بویایی پشه ایجاد می‌شود که سریع‌تر می‌تواند ما انسان‌ها را پیدا کند.”
تاکتیک هوشمندانه
وقتی که پشه انسان‌ها را راحت‌تر پیدا کند شانس انگل برای اینکه به جریان خون انسان راه پیدا کند بیشتر می‌شود و در واقع شانس بقا و احتمال گسترش آن افزایش پیدا می‌کند.
دانشمندان اکنون پژوهشی سه ساله را شروع کرده‌اند تا شناخت بیشتری از این ویژگی انگل پیدا کنند.
اگر دانشمندان متوجه شوند که پشه‌های آلوده چطور به بوی بدن انسان حساسیت بیشتری پیدا می‌کنند به مبارزه با بیماری کمک می‌کند.
دکتر لوگان می‌گوید “اگر بفهمیم انگل چگونه بویایی پشه را دستکاری می‌کند شاید بتوانیم چیزهای دیگری پیدا کنیم که برای این پشه‌ها جذاب باشد و به این تریتب با روش‌های موثری پشه‌های آلوده را به دام بیندازیم.”
بنابر آمار سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۰ حدود ۲۱۹ میلیون نفر در دنیا مبتلا به مالاریا شده‌اند و ۶۶۰ هزار نفر بر اثر این بیماری مرده‌اند.
مالاریا در ایران و افغانستان
در ایران نزدیک به یک میلیون نفر در مناطق مالاریاخیز در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان، زندگی می‌کنند،. بر اساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی موارد مالاریا در ایران رو به کاهش است.
بیشتر مالاریایی که در ایران شایع است از نوع ویواکس است و مالاریای فالسی پارم فقط ۱۲ درصد موارد را تشکیل میدهد.
آمار سال ۲۰۱۲ سازمان بهداشت جهانی شمار مبتلایان و افراد مشکوک به مالاریا را در ایران ۳۲۳۹ نشان میدهد که ۱۵۲۹ موارد آن مهاجران کشورهای دیگر بویژه افغانستان هستند.
در افغانستان معضل مالاریا جدی تر است و حدود ده میلیون نفر در محدوده کانونهای مالاریا زندگی می‌کنند. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۲ سازمان بهداشت جهانی در این کشور حدود ۹۴۰ هزار نفر مشکوک به مالاریا هستند و تقریبا نیم میلیون مورد تایید شده مالاریا در افغانستان شناسایی شده است.
آیا دایناسورها خونگرم بودند؟
می‌دانیم که پرنده‌های امروزی خونگرم هستند و نزدیک‌ترین خویشاوندان زنده آنها، یعنی کروکودیل‌ها خونگرم نیستند. موضوع این جاست که باید زمانی در مسیر تکامل از دنیای مشترک کروکودیل‌ها تا دایناسورها و پرندگان امروزی سطح سوخت وساز افزایش یافته باشد، اما نمی‌دانیم چه زمانی؟ بسیاری اعتقاد دارند که همه دایناسورها خونگرم بودند. یعنی همان دنیای مشترک دایناسورها که از آن صحبت کردیم خونگرم بوده و این ویژگی به نسل‌های بعدی ازجمله پرندگان نیز به ارث رسیده است. اما دانشمندان دیگری هم هستند که مخالف این نظرند. مخالفان می‌گویند حتی پرندگان اولیه نیز چندان خونگرم نبوده‌اند و این ویژگی تنها در پرندگان امروزی ظاهرشده است. دلایل این دانشمندان هم بسیار جالب است. وجود پر، رفتارهای اجتماعی، شیوه راه رفتن و شکار، قلب چهارحفره‌ای، پیداشدن فسیل دایناسورها در مناطق سردسیر قطبی شمالی و جنوبی و… از جمله مهمترین دلایل دانشمندان برای حمایت از فرضیه خونگرم بودن دایناسورهاست. در مقابل می‌دانیم حتی کروکودیل‌های نه چندان خونگرم نیز برای مثال قلبی چهارحفره‌ای دارند و انواع دونده و حتی دوپا نیز میان کروکودیل‌ها شناسایی شده‌اند. بعضی دانشمندان می‌گویند کروکودیل‌ها نیز در گذشته خونگرم بوده‌اند و به‌طور ثانویه برای تطابق با زندگی نیمه آب زی سطح سوخت وساز بدنشان پایین آمده است. مخالفان این فرضیه دلایل دیگری دارند که نشان میدهد سوخت وساز دایناسورها با پرندگان و پستانداران امروزی متفاوت بوده است. پرندگان و پستانداران امروزی سرعت رشد کمابیش ثابت و یکسانی در همه طول سال دارند. اما بررسی استخوان‌های دایناسورها و پرندگان اولیه نشان میدهد رشد استخوان‌ها در این جانوران وابسته به فصل بوده است. حلقه‌های رشد فصلی از ویژگی‌های جانوران خونسرد است. با این وجود همین خطوط رشد نشان میدهد سرعت رشد یک دایناسور تقریبا به اندازه یک پستاندار بوده است. یعنی برخلاف خزندگان امروزی که رشد بسیار کند و آهسته‌ای دارند، دایناسورها در مدت زمان کمی به سن بلوغ می‌رسیدند. با بررسی همه این دلایل متوجه می‌شویم که احتمالا دایناسورها نه چندان خونگرم و نه‌چندان خونسرد بوده‌اند. 
سوخت وساز آنها چیزی میان خزندگان امروزی و پرندگان بوده است. بعضی از دایناسورها مغزهایی بسیار بزرگ و کارآمد داشتند. حتی یک‌بار دانشمندی فرضیه‌ای مطرح کرد که اگر برای دایناسورها انقراض رخ نمی‌داد، چه‌بسا بعضی از آنها به گونه‌های بسیار هوشمند تکامل می‌یافتند. در حقیقت این اتفاق رخ داده است! بسیاری از پرندگان امروزی هوشی فراتر از انتظار دانشمندان دارند. کلاغ‌ها و بسیاری پرندگان دیگر به راحتی از ابزار استفاده می‌کنند؛ طوطی‌ها و بسیاری از کلاغ‌ها هم قادر به تقلید صدای جانوران دیگر و حتی انسان‌ها هستند. اخیرا دانشمندی عصب‌شناس تحقیقی منتشر کرده که نشان میدهد پرندگان سخنگو تنها ماشین‌های معصوم مقلد نیستند، بلکه می‌دانند چه می‌گویند! بسیاری از پرندگان اجتماعی مانند منقارشاخی‌ها و کاکایی‌ها نیز سطوح بالایی از هوش اجتماعی نشان می‌دهند که قابل مقایسه با پستانداران هستند.
گامی به سوی رمزگشایی روند پیری
روند بالا رفتن سن پیچیده است و مدتهای مدید است که رازی غیر قابل نفوذ تلقی می شده است
دانشمندان کم کم قادر می شوند که به رمز پیری دست پیدا کنند و برخی هم گفته اند که ممکن است به زودی برای آهسته کردن روند پیری و حتی معکوس کردن آن درمانی کشف کنند.
اما علم واقعا چه می تواند بکند و دستکاری “ساعت بیولوژیک” بدن انسان چه خطراتی در پی خواهد داشت؟
آیا مثلا ممکن است این گونه درمان ها باعث بروز سرطان در انسان شود و اصلا موضوع بالقوه دردسرساز زیاد شدن جمعیت جهان و رشد پرشتاب شمار بازنشسته ها چه می شود؟
“دم ” کروموزومها
روند بالا رفتن سن پیچیده است و مدتهای مدید است که رازی غیر قابل نفوذ بوده اما اکنون پیشرفتی هایی در حال رخ دادن است.
سال گذشته گروهی در موسسه سرطان شناسی “دانا-فاربر” مقاله ای را منتشر کرد که در آن با جزئیات تشریح شده چگونه روند پیری را می توان در موش های آزمایشگاهی معکوس کرد.
آنها مرکز توجه خود را تلومرها، “دم” کروموزوم ها، قرار دادند؛ کروموزوم هایی که در داخل مرکز همه سلول ها قرار دارند.
تلومرها از کروموزوم ها در برابر آسیب محافظت می کنند اما با گذشت زمان و بالا رفتن سن از درازای آنها کاسته شده و کوتاه قد می شوند. این روند ادامه دارد تا این که سلول قدرت تکثیر خود را از دست می دهد و عملا می میرد.
پرفسور رونالد دپینو و همکارانش، آنزیم هایی را که کارکرد تلومرها را تنظیم می کنند، دستکاری کرده و مشاهده کردند که نتیجه های چشمگیری به دست می آید. با تقویت این آنزیم ها – تلومریزها – موش ها به نظر جوانتر آمدند.
او به بی بی سی گفت: “ما توقع داشتیم روند پیری آهسته یا ثابت شود اما به جای آن مشاهده کردیم که علائم پیری در موش ها معکوس شد. مغز موش ها بزرگتر شد و قدرت استنتاج آنها بالا رفت. پوست آنها که با موهای ریز پوشیده شده بود براق و قدرت باروری شان نیز بیشتر شد.”
البته این این روند درباره موش ها صدق می کند نه انسان ها، و به کار بردن این اصول در مورد انسان ها ممکن است به تلاشی بزرگتر نیاز داشته باشد. تلومریزها با بروز سرطان مرتبط دانسته شده اند و احتمالا مکانیزم های دیگری هم در پیر شدن انسان دخیل هستند.
بسیاری بر این باورند که میتوکندری – ماده ژنتیکی که در همه سلول های بدن، اما خارج از مرکز سلول (nuclei)، وجود دارد – نقش بزرگتری در روند پیری دارد.
میتوکندری “موتور” سلول هاست اما در عین حال مواد شیمیایی مضر تولید می کند که با پیر شدن سلول ها مرتبط است.
از سوی دیگر نقش ضداکسیدان ها را نباید فراموش کرد که اتم ها یا مولکول های بسیاری تهاجمی هستند که به بدن حمله می کنند. سلول های پایه، سلول های بدوی که در تجدید سلول های بدن انسان نقش کلیدی دارند، نیز احتمالا در روند پیری نقش دارند.
با این که هنوز تصویری جامع از نحوه پیر شدن ما به دست نیامده است، دانشمندانی هستند که آزمایش روی درمان های ضد پیری بر روی انسان ها را آغاز کرده اند.
پرفسور دیوید سینکلر از دانشگاه هاروارد آمریکا و همکارانش سرگرم آزمایش با دارویی به نام اس تی ای سی (Sirtuin activating compounds)، هستند که نه تنها سلامت موش های فربه را احیا کرده بلکه همچنین آزمایش های مقدماتی آن روی انسان نیز آغاز شده است.
چرا بارداری در جوانی خطر سرطان پستان را کاهش میدهد؟
بارداری زودهنگام خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش میدهد. اما چرا؟ پژوهشگران سوئیس دریافته‌اند که بارداری با تأثیر مثبت بر کارکرد دو ژن و کنترل نسبت آنها در سلول‌های پستانی می‌تواند به چنین نتیجه‌ای منجر شود.
حاملگی زودرس چه در جوندگان و چه در انسان خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش میدهد.
بنا بر گزارش منتشره در وب‌سایت “ساینس دیلی”، بارداری و وضع حمل در انسان پیش از ۲۰ سالگی خطر بروز سرطان پستان را به نصف می‌رساند.
محققان مؤسسه فریدریش میشر (Friedrich Miescher) شهر بازل سوئیس طی تحقیقات خود دریافته‌اند که ژن‌های مرتبط با سیستم ایمنی و تفکیک سلولی بعد از بارداری تقویت می‌شوند، در حالی که فعالیت ژن‌های مسئول رشد سلولی پس از حاملگی کاهش می‌یابد.
فعالیت ژنی به نام Wnt4 بعد از حاملگی کم می‌شود. پروتئین این ژن مسئول مؤنث شدن جنین است. فقدان این پروتئین باعث می‌شود که جنین به نوزاد پسر تبدیل شود.
Wnt4 و ژنی به نام Notch ترکیبات متضادی از یک سیستم هستند که مسئولیت کنترل سرنوشت سلول‌های درون یک ارگانیزم را بر عهده دارند. تیم پژوهشی بازل طی تحقیقات خود بر روی تغییرات ژن Notch دریافت که پس از بارداری پروتئین‌های تحریک‌کننده این ژن فعال شده و از فعالیت پروتئین‌های مهارکننده این ژن کاسته شده بود.
ژن Notch سیستم ایمنی را تقویت و تحریک می‌کند. محققان همچنین دریافتند که نسبت بین Notch و Wnt4 حین بارداری در سلول‌های بنیادی بافت پستانی موش‌ها دائما در حال تغییر بود.
محمد بنتیرس ـ آلج(Mohamed Bentires – Alj) ، از مرکز تحقیقات بیوپزشکی (بیومدیکال) مؤسسه فریدریش میشر که سرپرستی این مطالعه را بر عهده داشته می‌گوید: «کاهش فعالیت Wntخلاف آن چیزی است که در بسیاری از سرطانها مشاهده می‌شود و کنترل نسبت میان Wnt / Notch هم بعد از بارداری ممکن است عامل بازدارنده رشد مهارنشدنی موجود در سرطانها باشد.»
دانش و فناوری آب چغندر فشار خون را کاهش میدهد
یک تجربه تحقیقاتی جدید در لندن نشان میدهد، نوشیدن روزانه آب چغندر موجب پایین آمدن فشار خون می‌شود. مصرف روزانه آب چغندر و رستنی‌های حاوی نیترات خطر ابتلا به بیماریهای قلبی ـ عروقی را کاهش میدهد.
طبق تحقیقات پروفسور آمریتا آهلووالیا (Amrita Ahluwalia) ، محقق هندی و پروفسور بیولوژی عروقی دانشگاه کوئین‌ماری لندن، نوشیدن روزانه آب چغندر فشار خون را پایین می‌آورد.
به موجب گزارش منتشره در وب‌سایت “نچرال نیوز”، افراد مبتلا به فشار خون بالا در صورتی که روزانه به طور متوسط ۸ اونس (نزدیک به ۲۵۰ گرم) آب چغندر بنوشند فشار خونشان حدود ۱۰ میلی متر جیوه پایین می‌آید.
بر پایه این گزارش که در مجله علمی “هایپرتنشن” متعلق به انجمن قلب آمریکا چاپ شده است، پژوهشگران همچنین تأکید کرده‌اند که یافته‌های آنها هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد و به این معنا نیست که با افزودن آب چغندر به رژیم روزانه غذایی می‌توان به سرعت به نتایج درمانی رسید.
مروری بر پژوهش جدید
خانم آمریتا آهلووالیا و تیم تحت سرپرستی او نسبت به نتایج درمانی مصرف گیاهان حاوی نیترات، از قبیل چغندر و دیگر رستنی‌های حاوی برگ‌های سبز بسیار خوش‌بین هستند. آنها بر این نظرند که افزودن این مواد به رژیم غذایی روزانه سلامت قلب و عروق را افزایش داده و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی ـ عروقی را کاهش میدهد.
یک لیوان آب چغندر قرمز (لبو) حاوی حدود ۲ / ۰ گرم نیترات است. این مقدار نیترات را می‌توان با خوردن یک کاسه بزرگ پر از کاهو یا ۲ عدد چغندر نیز به دست آورد. نیترات طی فرایند هضم ابتدا تبدیل به نیتریت و سپس اکسید نیتریک در خون می‌شود. اکسید نیتریک جریان خون را تسهیل کرده و عروق خونی را منبسط می‌کند.
پروفسور آهلووالیا می‌گوید، تیم او از تجربه این که حتی مقدار کمی نیترات می‌تواند به چنین نتایج باارزشی بیانجامد شگفت‌زده شده است. وی همچنین افزود، این پژوهش ثابت کرد، افراد مبتلا به فشار خون بالا برای رسیدن به نتایج درمانی نسبت به افرادی با فشار خون طبیعی به نیتریت بسیار کمتری نیاز داشتند.
در همین حال او یاد‌آور می‌شود که هنوز نمی‌توان به تأثیرات بلندمدت مصرف این نوشیدنی بر روی فشار خون اطمینان داشت.
چگونگی آزمون
این بررسی بر روی ۷ مرد و ۸ زن مبتلا به فشار خون بالا انجام شد که برای کاهش فشار خون خود هیچ نوع درمانی، از جمله درمان دارویی دریافت نمی‌کردند.
از آزمون‌شوندگان خواسته شد، ۲۵۰ میلی لیتر آب حاوی حجم کمی از نیترات یا آب چغندر بنوشند. سپس آنها به مدت ۲۴ ساعت تحت نظر بوده و فشار خونشان در تمامی این مدت اندازه‌گیری می‌شد.
فشار خون نشان‌‌گر نیروی خون در مقابل دیواره رگ‌های خونی است که بر پایه دو عدد نشان داده می‌شود. اولین عدد مربوط به فشار خون سیستولیک یا ماکزیمم و دومین عدد نشان‌دهنده فشار خون دیاستولیک یا مینیمم است.
فشار خون سیستولیک مربوط به زمانی است که قلب ضربان دارد و فشار خون دیاستولیک مربوط به زمانی است که قلب در حال استراحت بین ضربان‌ها قرار دارد.
در این آزمون، در آنهایی که آب چغندر دریافت کرده بودند هم فشار سیستولیک و هم فشار دیاستولیک پایین آمد.
این نتیجه حتی پس از آنکه نیتریت موجود در خون آنها به میزان پیش از مصرف این نوشیدنی رسید نیز ادامه یافت و برای بیش از ۲۴ ساعت دوام داشت.
آزمایش خون برای تشخیص سرطان پروستات باید زودتر انجام شود
در بریتانیا آزمایش خون برای تشخیص سرطان پروستات تنها در صورت درخواست مردان بالای ۵۰ سال ارائه می شود
گروهی از محققان گفته اند که مردان باید بین سنین ۴۵ تا ۴۹ سالگی از امکان آزمایش برای سرطان پروستات برخوردار باشند.
گروهی از محققان سوئدی که نتیجه تحقیقات خود را در یک نشریه تخصصی پزشکی در بریتانیا منتشر کرده اند، گفته اند که آزمایش خون بین سنین ۴۵ تا ۴۹ سالگی نزدیک به نیمی از سرطانهای پروستات را در مرحله ابتدایی تشخیص خواهد داد.
تحقیقات آنها نتیجه مطالعه و آزمایش بیش از ۲۱ هزار مرد بوده است.
با این حال، برخی متخصصان می گویند که آزمایش موسوم به PSA برای یافتن مقادیر بالای یک آنتی‌ژن ویژه پروستات در خون که می تواند نشانه سرطان باشد، آزمایش چندان قابل اعتمادی نیست.
در بریتانیا آزمایش خون برای تشخیص سرطان پروستات تنها در صورت درخواست مردان بالای ۵۰ سال ارائه می شود.
پروفسور هانس لیلیا و همکارانش در دانشگاه لوند در سوئد و مرکز سرطان سلون-کترینگ در آمریکا می گویند که برای مقابله با سرطان پروستات باید اولویت را به آزمایش مردان ۴۹-۴۵ ساله داد.
آنها در مرحله اول تحقیق خود نمونه های خون ۲۱ هزار و ۲۷۷ مرد سوئدی ۵٢-٢٧ ساله که بین سالهای ۱۹۷۴ و ۱۹۸۴ از آنها اخذ شده بود را مورد آزمایش PSA قرار دادند.
محققان پس از کسب این نتایج، در مرحله دوم تحقیق متوجه این واقعیت شدند که بین PSA بالا در خون و سرطان پروستات رابطه مستقیم وجود دارد.
آنها به این نتیجه رسیدند که آزمایش زود هنگام (قبل از ۴۵ سالگی) بسیاری از سرطانها را نمایان نمی کند و آزمایش دیر هنگام (پس از ۵۰ سالگی) هم عملا برای مقابله با سرطانی که شکل گرفته فایده ای ندارد.
آنها نشان دادند که آزمایش مردان میان ۴٩-۴۵ سال نزدیک به نیمی از سرطانهای مرگ آور را تشخیص می دهد.
دکتر ان مکی، یکی از مدیران سرویس بهداشت عمومی انگلستان گفته است که نتایج تحقیقات محققان سوئدی در این کشور مورد توجه قرار خواهد گرفت و توصیه های مربوط به زمان انجام آزمایشات در اواخر سال جاری میلادی مورد بازبینی قرار خواهد گرفت.
شناسایی ژن عامل کنترل احیای بافت قلب
پژوهشگران ژنی را شناسایی کرده اند که عامل توانایی قلب برای بازتولید و احیای بافت ها پس از آسیب هایی همچون حمله قلبی است.
پیش از این نیز دانشمندان دانشگاه تگزاس به سرپرستی دکتر هشام صادق ثابت کرده بودند که قلب نوزاد تازه متولد شده یک پستاندار می تواند از طریق تقسیم سلول ها، آسیب های خود را ترمیم و احیا کند، اما این توانایی پس از رشد نوزاد به سرعت متوقف شد. آن ها متوجه شدند که ژنی موسوم به «Meis1» اندک زمانی پس از تولد نوزاد به طور قابل توجهی در سلول های قلب نوزاد فعال تر بود اما تقسیم سلول های ماهیچه قلب اندک زمانی بعد متوقف شد.
گروه همکاران دکتر صادق ژن «Meis1» را از قلب موش های نوزاد حذف کردند و نشان دادند که روند بازتولید بافت قلب و احیای سلول های آن طولانی تر شد. پژوهشگران آنگاه توانستند با حذف این ژن در قلب موش های بزرگسال، روند احیا و بازتولید آن را مجدداً فعال کنند.
دکتر صادق توضیح می دهد که «این ژن خاص کنترل چندین ژن دیگر را به عهده دارد که مثل ترمز تقسیم سلول ها عمل می کند ». او عملکرد این ژن را شبیه کلید خاموش و روشن می داند که عامل تقسیم سلول های قلب در افراد بزرگسال است.
یافته های این پژوهش می تواند رویکرد جدیدی به سوی تحقیق در مورد احیای بافت قلب باز کند چرا که پژوهش های کنونی فقط می تواند با تمرکز بر استفاده از سلول های بنیادین و جایگزین کردن آن ها با سلول های قلب به بیماران کمک کند.
دکتر صادق تاکید می کند یافته های این تحقیق می تواند عصر نوینی را در درمان نارسایی ها و ایست قلبی رقم بزند.
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.